10 / 19
Uitkering en rondkomen
Voor Syriërs aangekomen in 2014 daling bijstandsuitkeringen, maar nog steeds hoog aandeel (70%)
Figuur 1 toont de ontwikkeling tussen 2016 en 2018 in het aandeel mensen met een bijstandsuitkering, onderscheiden naar aankomstcohort. Het aandeel bijstandsuitkeringen voor het cohort Syriërs dat in 2014 naar Nederland kwam is aanzienlijk gedaald: tussen 2016 en 2018 nam dit af van 92% naar 70%. Voor de andere aankomstcohorten (2015 en 2016) zien we vooralsnog een stijging over tijd, waarschijnlijk omdat deze mensen in 2016 nog maar kort in Nederland waren en nog niet in aanmerking kwamen voor een bijstandsuitkering (CBS 2019). Veel statushouders verblijven de eerste maanden na het verkrijgen van een verblijfsvergunning nog in de asielopvang, waar ze leefgeld ontvangen om in hun levensonderhoud te voorzien. Pas wanneer statushouders zelfstandig in een gemeente wonen, kunnen ze een bijstandsuitkering aanvragen.
Bijstandsuitkeringen en opvattingen over de financiële situatie: register- en surveygegevens
In deze kaart kijken we naar het aandeel Syrische statushouders met een bijstandsuitkering én naar de manier waarop Syrische statushouders hun financiële situatie ervaren. De informatie over de bijstandsuitkeringen ontlenen we aan registergegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Die hebben betrekking op alle statushouders die tussen 1 januari 2014 en 31 december 2016 een verblijfsvergunning asiel kregen en hun familieleden die als nareiziger of in het kader van reguliere gezinshereniging naar Nederland zijn gekomen. De veranderingen in het aandeel bijstandsuitkeringen bekijken we voor de jaren 2016 en 2018.
Over de ervaren financiële situatie hebben we informatie verzameld in onze survey. Die richt zich op Syrische statushouders die tussen 1 januari 2014 en 1 juli 2016 een verblijfsvergunning asiel hebben gekregen en gezinsleden van statushouders die als nareiziger of in het kader van reguliere gezinshereniging naar Nederland zijn gekomen. We kijken hier naar veranderingen tussen 2017 en 2019.
Figuur 1Bijstand, 18-64 jaar
Bron:CBS
We richten ons verder op het cohort Syriërs in Nederland dat in 2014 in Nederland aankwam. Het aandeel in de bijstand verschilt sterk naar leeftijd: in 2018 ontvangt 38% van de statushouders van 18-24 jaar een bijstandsuitkering, waar dat voor de groep 45-64 jaar 87% is. Vrouwen ontvangen iets vaker dan mannen een bijstandsuitkering, maar de verschillen zijn klein. Eerste asielaanvragers en nareizigers ontvangen even vaak een uitkering.
Figuur 2Bijstand aankomstcohort 2014, 18-64 jaar
Bron:CBS
Te weinig geld om rond te komen
In onze survey onder Syrische statushouders geeft rond de 40% aan dat in het huishouden te weinig geld is. Tussen 2017 en 2019 is er op dit vlak weinig veranderd, het aandeel mensen dat zegt dat ze te weinig geld overhouden is slechts met 3 procentpunten afgenomen. Bij vrouwen is deze daling wat sterker dan bij mannen. Ook de jongste groep (15-24 jaar) rapporteert over tijd minder vaak dat ze te weinig geld overhouden in vergelijking met personen tussen de 25 en 44 jaar oud.
Figuur 3Te weinig gelda, b
aAan respondenten is de volgende vraag gesteld: ‘Hoe is de financiële situatie op dit moment van uw huishouden? Is er te weinig geld, wordt er geld overgehouden of is er precies genoeg geld?’ We tonen hier het aandeel dat aangeeft dat er te weinig geld is.
bHet panel is gebalanceerd voor missende waarden, (n)=2275 in beide jaren (in 2017 waren er 5%, in 2019 7% missende waarden).
Bron:SCP/CBS (NSN’17 en ’19 verrijkt met registergegevens), gewogen gegevens
De tevredenheid met de financiële situatie is stabiel gebleven over de laatste jaren: 38% van de Syrische statushouders is (zeer) tevreden met de financiële situatie, 29% is in 2019 (zeer) ontevreden en een derde zit daartussenin.
Tabel 1Tevredenheid financiële situatiea
|
2017 |
2019 |
|
|---|---|---|
|
(zeer) tevreden |
38 |
38 |
|
niet tevreden, niet ontevreden |
32 |
33 |
|
(zeer) ontevreden |
30 |
29 |
aAan respondenten is de volgende vraag gesteld: ‘Hoe tevreden bent u op dit moment met uw financiële situatie?’. ‘Zeer tevreden’ en ‘tevreden’ zijn samengevoegd, net als ‘ontevreden’ en ‘zeer ontevreden’.
Bron:SCP/CBS (NSN’17 en ’19 verrijkt met registergegevens), gewogen gegevens
Toegenomen arbeidsparticipatie nog maar beperkt zichtbaar in financiële positie
In de kaart Werk en werkloosheid stellen we vast dat de arbeidsparticipatie van Syrische statushouders is toegenomen. We zien dit slechts gedeeltelijk weerspiegeld in hun financiële positie. Voor degenen die in 2014 aankwamen is sprake van een daling van het aantal personen in de bijstand, wat zal samenhangen met de toegenomen arbeidsparticipatie. Tegelijkertijd is nog steeds een zeer groot deel afhankelijk van een bijstandsuitkering. Verder vinden veel Syrische statushouders dat het huishouden over te weinig geld beschikt om rond te komen. Dat aandeel is in de afgelopen jaren niet veranderd.
Ook de (on)tevredenheid met de financiële situatie is onveranderd gebleven. Daar heeft de toegenomen arbeidsparticipatie geen verandering in gebracht. Mogelijk hangt dit samen met het lage inkomen dat uit arbeid wordt verworven. Statushouders zijn vooral werkzaam in lage, flexibele en deeltijdbanen, waardoor het verschil met een uitkering en het arbeidsinkomen vaak niet zo groot zal zijn. Dat aan de ervaren financiële situatie weinig is veranderd kan ook te maken hebben met veranderingen in de uitgaven, bijvoorbeeld als gevolg van gezinshereniging en -uitbreiding en de vraag van familieleden buiten Nederland om financiële ondersteuning. Zo stuurt ongeveer een kwart van de Syrische statushouders wel eens geld naar Syrië (zie kaart Sociale contacten).
Literatuur
CBS (2019). Asiel en integratie. Cohortonderzoek asielzoekers en statushouders. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek.
Deze kaart citeren
Miltenburg, E., N. Boot en J. Dagevos (2020). Uitkering en rondkomen. In: Syrische statushouders op weg in Nederland: De ontwikkeling van hun positie en leefsituatie. Geraadpleegd op [datum vandaag] via https://digitaal.scp.nl/syrische-statushouders-op-weg-in-nederland/uitkering-en-rondkomen.
Informatie noten
Bij de overige nationaliteiten uit aankomstcohort 2014 daalde dit aandeel van 87% naar 65% (niet getoond in figuur).
In de survey kijken we naar het cohort Syriërs dat tussen 1 januari 2014 en 1 juli 2016 een verblijfsvergunning asiel heeft gekregen en hun kinderen en partner die als nareiziger of in het kader van gezinshereniging naar Nederland zijn gekomen.