Syrische statushouders op weg in NederlandDe ontwikkeling van hun positie en leefsituatie

Syriërs ondanks lichte afname nog steeds positief over leven in Nederland

Syriërs zijn positief over het leven in Nederland: zij beoordelen dit gemiddeld met een 8,2 op een schaal van 1-10. Dit is wel een iets lager cijfer dan in 2017, toen deze groep het leven in Nederland nog met een 8,5 beoordeelde (tabel 1). Als we kijken naar specifieke subgroepen (mannen, vrouwen, jongeren, ouderen enz.), dan wordt duidelijk dat geen van deze groepen in de afgelopen twee jaar positiever is geworden. Desondanks scoort het leven in Nederland zonder uitzondering een 8 of hoger.

Er zijn wel verschillen tussen groepen in hun tevredenheid over Nederland. Syriërs ouder dan 35 zijn iets positiever dan jongere Syriërs. En naarmate zij hoger opgeleid zijn, zijn de Syriërs juist minder tevreden over het leven in Nederland. Overigens is het aantal Syriërs dat een onvoldoende toekent minder dan 5%, ook onder jongeren en hoogopgeleiden.

Ondanks de lichte daling in de laatste twee jaar blijven Syriërs flink positiever in hun oordeel over Nederland dan bijvoorbeeld eerstegeneratiemigranten van Turkse en Marokkaanse herkomst, die respectievelijk een 6,4 en een 6,8 geven voor het leven in Nederland (zie Andriessen 2016). Ook is hun oordeel licht hoger dan dat van de al langer gevestigde vluchtelingengroepen in Nederland zoals Iraniërs, Afghanen, Irakezen en Somaliërs (Muller 2011; Andriessen et al. 2017).

Syriërs voelen zich thuis in Nederland

Veel Syriërs antwoorden bevestigend op de vraag of zij zich thuis voelen in Nederland: bijna 80% (zie tabel 1). Vrijwel niemand zegt zich hier niet thuis te voelen (1%), en 20% voelt zich ‘soms’ thuis. Veel Syriërs voelden zich in 2017, relatief kort na aankomst in Nederland, ook al thuis. Dit aandeel is de afgelopen twee jaar niet veranderd. Syriërs zijn zich dus niet meer, maar ook niet minder thuis gaan voelen. De mate van thuis voelen in Nederland is ook voor alle subgroepen gelijk gebleven tussen 2017 en 2019.

Hogeropgeleiden voelen zich over het algemeen (net als in 2017) minder thuis in Nederland dan lageropgeleiden, waarbij het verschil tussen de hoogst en laagst opgeleiden 12 procentpunten bedraagt. Kijken we naar leeftijdsverschillen dan valt op dat jongere Syriërs (tot 35) zich iets minder vaak thuis voelen in Nederland dan Syriërs boven de 35.

Ondanks hun betrekkelijk korte verblijf in Nederland voelen Syriërs zich vaker thuis in Nederland dan sommige migrantengroepen die hier al langer zijn. Zo voelt van de eerste generatie Turkse en Marokkaanse Nederlanders respectievelijk 59% en 64% zich thuis in Nederland (Andriessen 2016). Syriërs lijken in dit opzicht meer op andere voormalige vluchtelingen in Nederland, zoals Afghaanse Nederlanders (Muller 2011).

Meer Syriërs voelen zich Nederlander

Gaan Syriërs zich meer Nederlander voelen naarmate zij langer in Nederland zijn? In 2017 identificeerde 20% van de Syriërs zich (helemaal) niet als Nederlander; in 2019 geldt dit nog maar voor 13% van de Syriërs. Dat aandeel is nu vergelijkbaar met dat bij gevestigde vluchtelingengroepen in Nederland (Muller 2011). Tegelijkertijd is de groep die zich (heel) sterk als Nederlander identificeert, gegroeid van 34% naar 43%. Syriërs zijn zich dus de afgelopen twee jaar aanmerkelijk meer als Nederlander gaan identificeren. Met een langer verblijf in Nederland neemt de identificatie als Nederlander dus toe. Dat wordt nog eens bevestigd door het feit dat Syriërs die al langer in Nederland zijn (voor 2015 gearriveerd), zich vaker als Nederlander identificeren dan degenen die hier later zijn gekomen.

De trend naar toenemende identificatie als Nederlander is zichtbaar onder mannen, vrouwen, jongeren, ouderen, lager- en hogeropgeleiden. Dat de trend gelijk is voor groepen betekent niet dat er geen onderlinge verschillen zijn in de mate van identificatie. Mannen identificeren zich bijvoorbeeld (net als in 2017) vaker als Nederlander dan vrouwen. Er is ook een opvallend verschil tussen de kleine groep mensen (n=93) die in 2019 de Nederlandse nationaliteit heeft vergeleken met de overige Syriërs. Van de genaturaliseerde Syriërs identificeert 60% zich (heel) sterk als Nederlander, tegenover 43% onder de niet-genaturaliseerde Syriërs. Voor meer informatie over het verkrijgen van het Nederlanderschap, zie kaart In Nederland blijven?‍.

Mensen kunnen zich identificeren met meerdere groepen. Syriërs identificeren zich over het algemeen sterk met hun herkomstgroep, gemiddeld sterker dan zij zich identificeren als Nederlander (figuur 1). Wel is de identificatie als Syriër de afgelopen periode licht afgenomen, terwijl de identificatie als Nederlander juist toenam. Waar in 2017 nog 67% zich (heel) sterk als Syriër identificeerde, is dat in 2019 nog 64%. De groep die zich (helemaal) niet als Syriër identificeert is met 10% stabiel. Ook hier is de trend weer vergelijkbaar onder verschillende subgroepen (leeftijd, geslacht e.d.). En opnieuw lijken Syriërs, ondanks hun kortere verblijfsduur hier, wat betreft hun identificatie met het herkomstland erg op andere vluchtelingengroepen in Nederland (Muller 2011).

Identificatie met herkomstgroep vaker gecombineerd met identificatie als Nederlander

Mensen kunnen zich tegelijkertijd zowel Nederlander als Syriër voelen. Wanneer we bovengenoemde vragen over identificatie als Nederlander en als Syriër combineren, komen er vier profielen naar voren. Deze profielen worden vaak gebruikt in integratieonderzoek.

Er zijn mensen die zich (sterk) met beide groepen identificeren (‘Syriër en Nederlander’); mensen die zich wel (sterk) met de ene maar niet (sterk) met de andere groep identificeren (‘vooral Syriër’ of ‘vooral Nederlander’), en er zijn mensen die zich met geen van beide groepen erg identificeren (‘noch Syriër, noch Nederlander’). De mate waarin de verschillende profielen voorkomen, is tussen 2017 en 2019 veranderd (figuur 2). Waar in 2017 20% zich als Nederlander én Syriër identificeerde, is de omvang van deze groep in 2019 toegenomen naar 24%. Het aandeel dat zich vooral als Syriër identificeert slonk van 47% naar 40%, en de groep die zich vooral als Nederlander identificeert is toegenomen van 14% naar 19%. Al met al is er een beweging zichtbaar naar een toegenomen identificatie als Nederlander, al dan niet gecombineerd met een sterke identificatie als Syriër. Dit neemt niet weg dat 40% van de Syriërs zich (nog) voornamelijk als Syriër identificeert.

Ook voor alle subcategorieën (mannen, vrouwen, jongeren, ouderen enz.) geldt dat de groep die zich vooral als Syriër identificeert het grootst is maar kleiner wordt. Het aandeel Syriërs dat zich vooral als Nederlander identificeert, is daarentegen over vrijwel de gehele breedte aan het toenemen (behalve bij de leeftijdscategorie 45-plus, waarin het aandeel dat zich vooral Nederlander voelt stabiel is). In geen van de subcategorieën is een toename zichtbaar van de groep die zich noch als Syriër, noch als Nederlander identificeert.

Syriërs waarderen Nederland positief

Al met al zien we dat Syriërs Nederland positief waarderen en zich thuis voelen. Dit geldt in nog hogere mate voor ouderen en lageropgeleiden. Eenzelfde trend zien we terug in kaarten Ervaringen met Nederlandse procedures en instanties en Vertrouwen in Nederlandse instanties. Dat mensen zich in Nederland thuis voelen lijkt zich te vertalen in een toenemende mate van identificatie als Nederlander, wat voor veel mensen hand in hand gaat met een sterke identificatie als Syriër. Bij de identificatiepatronen zien we overigens geen duidelijke opleidings- of leeftijdsverschillen.