Syrische statushouders op weg in NederlandDe ontwikkeling van hun positie en leefsituatie

Grootste deel jonge statushouders begint in schakelklas

Het grootste deel van de statushouders die bij het krijgen van hun vergunning 12 tot 18 jaar oud zijn volgt in eerste instantie onderwijs in een internationale schakelklas (ISK). Van de jonge Syriërs volgt 44% onderwijs in de ISK in het jaar nadat zij hun verblijfsvergunning kregen. Onder de jonge statushouders met een andere nationaliteit is dit met 41% nagenoeg gelijk. Ongeveer een derde van de jonge statushouders zit dan in een algemeen leerjaar van het voortgezet onderwijs, het vmbo of mbo niveau 1.

Via vmbo en mbo-1 naar mbo-2-4

Naarmate de 12-18-jarige statushouders ouder worden en langer in Nederland wonen, stijgt het aandeel jonge statushouders dat onderwijs volgt op het mbo. In eerste instantie volgen zij voornamelijk onderwijs op mbo-1-niveau. Dit komt waarschijnlijk doordat statushouders bij aankomst in Nederland nog geen (Nederlands) diploma hebben. Om te kunnen starten op mbo-1 heb je geen diploma nodig. De opleiding duurt relatief kort: één jaar (Rijksoverheid 2019).

In de jaren die volgen stroomt een substantieel deel van de statushouders via mbo-1 of het vmbo door naar de hogere mbo-niveaus. Met het behalen van een diploma op mbo-2-4-niveau is een startkwalificatie voor de arbeidsmarkt behaald. Vier jaar nadat zij hun vergunning kregen, volgt 38% van de Syriërs die toen 12 tot 18 jaar oud waren onderwijs op mbo-2-4-niveau. Onder de overige statushouders is dit met 30% wat lager.

Jonge statushouders die onderwijs verlaten doen dit zonder startkwalificatie

Opvallend is dat een omvangrijke groep statushouders die 12 tot 18 jaar oud waren toen zij hun vergunning kregen, het bekostigd onderwijs verlaat. Eén jaar nadat zij hun vergunning kregen geldt dit voor 13% van de Syriërs en 22% van de statushouders met een andere nationaliteit. Het gaat hierbij om statushouders die 18 jaar zijn geworden en daardoor geen onderwijsplicht meer hebben. Voor zowel de Syriërs als overige statushouders binnen deze groep geldt dat zij vrijwel allemaal het onderwijs verlaten zonder startkwalificatie.

Vooral 17-jarige instromers verlaten onderwijs zonder startkwalificatie

Het aandeel statushouders dat op 18-jarige leeftijd uitstroomt uit het onderwijs is het grootst onder leerlingen die op dat moment nog maar korte tijd onderwijs in Nederland volgen. Vooral statushouders die op 17-jarige leeftijd een vergunning kregen, stromen het onderwijs uit wanneer zij 18 jaar zijn geworden. Bij jongeren die hun vergunning kregen toen zij 15 of 16 jaar oud waren, is dat aandeel fors kleiner.

Stijgende onderwijsdeelname volwassen statushouders

Het overgrote deel van de niet-leerplichtige statushouders die 18 tot 30 jaar oud waren toen zij hun vergunning kregen, volgt geen onderwijs in Nederland. Wel stromen zij steeds vaker op een later moment alsnog het onderwijs in. Dit is voor een deel te verklaren doordat zij eerst het verplichte inburgeringstraject volgen. Pas daarna komen zij in aanmerking voor het bekostigd onderwijs. Van de 18-30-jarige statushouders volgde 4% onderwijs in oktober van het jaar nadat zij hun vergunning kregen. Dit steeg tot 22% in oktober vier jaar na het krijgen van een vergunning. Dit aandeel was voor zowel Syriërs als de overige groep statushouders ongeveer even hoog.

Grootste deel statushouders gaat na groep 8 naar algemeen leerjaar

Van de statushouders die in oktober van het jaar nadat zij een verblijfsvergunning kregen in groep 8 van de basisschool zaten, volgt het grootste deel het jaar daarop onderwijs in een algemeen leerjaar van het voortgezet onderwijs. Van de kinderen in cohort 2014 gold dit voor 91% van de Syrische statushouders en voor 78% van de overige statushouders. Ook in de andere cohorten ligt het aandeel dat direct na groep 8 onderwijs volgt in een algemeen leerjaar hoog, onder zowel Syrische kinderen als kinderen afkomstig van een ander land.

Stijgend aandeel kinderen via basisonderwijs door naar praktijkonderwijs

Opvallend is dat steeds meer kinderen in de latere cohorten vanuit groep 8 van de basisschool direct doorstromen naar het praktijkonderwijs. Waar in cohort 2014 nog 6% van de Syrische kinderen en 17% van de kinderen afkomstig uit een ander land na de basisschool direct het praktijkonderwijs instroomde, stijgt dit naar respectievelijk 13% van de Syriërs en 28% van de overige statushouders in cohort 2016. In de jaren na de brugklas loopt het aandeel statushouders dat naar het praktijkonderwijs gaat voor alle cohorten verder op. Het aandeel jonge statushouders in het praktijkonderwijs stijgt dus niet alleen per cohort, maar neemt ook toe naarmate zij langer op de middelbare school zitten.

Syriërs volgen minder vaak praktijkonderwijs dan overige statushouders

Statushouders volgen vaker dan Nederlandse kinderen praktijkonderwijs, terwijl veel van hen volgens de Onderwijsraad (2017) cognitief gezien een hoger onderwijsniveau aan zouden kunnen. Volgens de Onderwijsraad ligt in veel gevallen een taalachterstand ten grondslag aan deze lagere plaatsing. Op 1 oktober 2018 volgde 15% van alle statushouders van 12 tot 18 jaar uit cohort 2014 praktijkonderwijs. Syrische kinderen volgen minder vaak praktijkonderwijs dan kinderen afkomstig van een ander land. Uit cohort 2014 volgde 9% van de Syrische leerlingen op het voortgezet onderwijs praktijkonderwijs. Onder Eritrese en overige statushouders lag dit aandeel met 22% aanzienlijk hoger dan het gemiddelde in Nederland (3% van alle leerlingen in het voortgezet onderwijs; CBS 2019).

Vooral 18-22-jarigen haalden Nederlands diploma, grootste deel mbo-1

Statushouders die op 1 oktober 2018 tussen de 18 en 22 jaar oud waren, behalen tijdens hun verblijf in Nederland vaker een diploma dan oudere statushouders. Onder de Syriërs en overige statushouders tussen de 18 en 22 jaar uit cohort 2014 was dit aandeel met respectievelijk 44% om 43% ongeveer even hoog. Onder 22-30-jarige statushouders uit cohort 2014 lag het fors lager. In deze leeftijdsgroep behaalden Syriërs minder vaak (10%) een Nederlands diploma dan niet-Syriërs (19%).

Het grootste deel van de door statushouders uit cohort 2014 behaalde diploma’s is een mbo-1-diploma: 77% van alle behaalde diploma’s. Omdat deze statushouders nog maar kort in Nederland verbleven, was het voor velen ook niet mogelijk om een hoger diploma te halen dan mbo-1. Uit de eerdergenoemde cijfers over onderwijspositie blijkt dat, afgaande op de behaalde diploma’s, steeds meer statushouders instromen in opleidingen op mbo-2-4-niveau.

Jongeren studeren vaak door na behalen eerste diploma

Het grootste deel van de statushouders van 12 tot 18 jaar en 18 tot 22 jaar ziet het behalen van hun eerste diploma in Nederland niet als het eindpunt van hun onderwijsloopbaan. Dat geldt voor zowel de Syrische als overige statushouders.

Van de statushouders die bij het behalen van hun eerste diploma tussen de 12 en 18 jaar oud zijn gaat 94% van de Syriërs en 85% van de overige statushouders door in het onderwijs nadat zij hun eerste – veelal mbo-1 – diploma hebben behaald. Steeds meer statushouders volgen onderwijs op mbo-2-4-niveau naarmate zij langer in Nederland verblijven.

Ook onder de groep van 18 tot 22 jaar is het aandeel dat doorstudeert hoog: ruim 80% van de Syriërs en overige statushouders. Naarmate statushouders ouder zijn, is het behalen van hun eerste diploma in Nederland vaak aanleiding om te stoppen met onderwijs: 54% van de Syrische 22-30-jarigen en 58% van de 22-30-jarige overige statushouders studeert niet verder na het behalen van het eerste diploma. Onder de statushouders van 30 jaar en ouder is het aandeel dat doorstudeert met ongeveer een kwart het laagst.