Syrische statushouders op weg in NederlandDe ontwikkeling van hun positie en leefsituatie

Statushouders zien hun toekomst in Nederland

Na ongeveer vier jaar in Nederland blijkt dat de overgrote meerderheid van de Syriërs hun toekomst in Nederland ziet. 96% van hen verwacht over twee jaar nog in Nederland te wonen. Slechts 0,5% van alle Syriërs verwacht dan niet meer in Nederland te wonen. Hoewel een formele vergelijking met 2017 niet mogelijk is door een veranderde vraagstelling, was in dat jaar het aandeel dat verwachtte in Nederland te blijven vergelijkbaar hoog. Ook op individueel niveau is er weinig verandering. 97% van de mensen die in 2017 verwachtten in Nederland te blijven, verwacht dat nu nog steeds. Uit gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat ook het feitelijke vertrek uit Nederland door Syrische statushouders beperkt is – hoewel dit niet betekent dat er niemand vertrekt. Van alle Syriërs die tussen 2014 en 2016 in Nederland een verblijfsvergunning ontvingen, was halverwege 2018 2,3% uit Nederland vertrokken. Het gaat om 1355 personen.

Aan de mensen in het onderzoek die niet in Nederland verwachten te blijven (een kleine 100 Syriërs), is gevraagd of ze verwachten de komende 24 maanden naar Syrië te migreren. Slechts 1% verwacht dit, 27% geeft aan dit te overwegen, en de overige 72% verwacht in die periode niet naar Syrië terug te keren. Tot slot is aan dezelfde kleine groep mensen gevraagd of ze verwachten elders heen te migreren. 44% overweegt dit, 2% zegt dit zeker te weten.

Veiligheid in Nederland is belangrijk voor Syriërs

De meeste Syrische statushouders zien zichzelf dus in Nederland blijven, in ieder geval op de korte termijn. Bij de antwoorden op de vraag welke kenmerken een rol spelen bij de keuze om in Nederland te blijven is er één kenmerk dat er duidelijk uitspringt, en dat is het gevoel dat Nederland veilig is. Dit speelt voor 97% van de mensen een rol (zie figuur 1). Ook noemden veel mensen de goede toekomstmogelijkheden in Nederland (83%) en het feit dat zij zich hier thuis voelen (80%). Een laatste belangrijke factor (genoemd door 77% van de Syriërs) is dat zij een leven in Nederland hebben opgebouwd. De kansen in Syrië en de rol van familie (in Nederland) lijken minder doorslaggevend. Het valt op dat mensen een breed scala aan factoren belangrijk vinden: elk van de voorgelegde factoren wordt door ten minste 65% van de Syriërs van belang geacht.

Niet alle factoren zijn voor iedereen even belangrijk. We noemen hier kort de meest in het oog springende verschillen. Vrouwen en ouderen hechten veel meer belang aan de rol van familie dan mannen en jongeren. Jongeren vinden de toekomstmogelijkheden in Nederland daarentegen relatief belangrijk, en het feit dat zij hier al een leven hebben opgebouwd. Tot slot spelen het gevoel hier thuis te zijn en de toekomstmogelijkheden in Nederland voor hoogopgeleiden een kleinere rol. Voor deze groep is het ook minder belangrijk dat zij ‘weinig kansen in Syrië’ zouden hebben. Hogeropgeleiden, zo bleek uit eerder onderzoek, voelen zich minder thuis in Nederland (Noyon en Maliepaard 2019; zie ook kaart Thuis in Nederland?). Daarnaast hebben zij meer dan lageropgeleiden te maken met een statusval na migratie (Chiswick et al. 2005). Mogelijk gelden de genoemde factoren daarom ook minder voor hen. Ondanks de onderlinge verschillen is het gevoel dat Nederland veilig is, voor alle subgroepen, de belangrijkste reden.

Helft Syriërs maakt zich (soms) zorgen over verblijfsvergunning

Syrische statushouders zijn momenteel in het bezit van een verblijfsvergunning voor vijf jaar, en de overgrote meerderheid wil zoals gezegd in Nederland blijven. Bij een groot deel van de Syriërs leven er zorgen over of dit mogelijk zal zijn. 17% maakt zich vaak zorgen over of hun verblijfsvergunning verlengd zal worden, 33% doet dit soms. De overige 50% maakt zich hier nooit zorgen over.

Syriërs die zich voor 2015 in Nederland vestigden, maken zich minder zorgen dan Syriërs die hier korter zijn. Onder de groep die hier het langst woont, maakt 55% zich nooit zorgen. Voor de statushouders die in 2016 aankwamen geldt dit voor 43%. Hoe langer mensen in Nederland zijn, hoe beter zij mogelijk op de hoogte zijn van de procedures en van de kans dat zij permanent in Nederland kunnen blijven. Het moment dat zij een verblijfsvergunning asiel voor onbepaalde tijd kunnen aanvragen, komt dan dichterbij. De kans op permanent verblijf is gezien de situatie in Syrië momenteel erg groot.

Vrijwel alle statushouders willen op termijn naturaliseren

Na het verkrijgen van een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd kunnen statushouders zich onder bepaalde voorwaarden laten naturaliseren. Naturalisatie geeft statushouders dezelfde rechten als andere Nederlanders, zoals stemrecht en vrije vestiging binnen de Europese Unie. Slechts 4% van de statushouders heeft al een Nederlands paspoort. Dat dit percentage nog zo laag ligt, is niet vreemd: het overgrote deel van de Syriërs (96%) was nog geen vijf jaar in Nederland ten tijde van het onderzoek. In tegenstelling tot andere statushouders kunnen staatlozen zich al na drie jaar laten naturaliseren. Het aandeel staatlozen onder de genaturaliseerden is dan ook relatief hoog (81%). In deze survey heeft van alle staatlozen inmiddels 23% het Nederlands staatsburgerschap, tegenover minder dan 1% van de niet-staatlozen.

Omdat de mogelijkheid tot naturalisatie voor veel Syriërs dichterbij komt, is de vraag hoeveel van hen het Nederlanderschap gaan aanvragen. Het antwoord hierop is eenduidig: vrijwel iedereen wil zich laten naturaliseren.

Syriërs gericht op langdurig verblijf in Nederland

Syriërs zijn na enkele jaren hier sterk op langdurig verblijf in Nederland gericht. Vrijwel iedereen wil de komende twee jaar in Nederland blijven en zich laten naturaliseren. Uit recent onderzoek komt naar voren dat hoewel naturalisatie vaak leidt tot permanent verblijf, het onder bepaalde voorwaarden de verhuiskans ook juist kan vergroten (De Hoon et al. 2020; zie ook Leerkes en De Hoon 2019). Een Nederlands paspoort geeft namelijk toegang tot andere Europese landen. Het blijft dus interessant om te bezien welk aandeel van de Syrische statushouders Nederland op termijn zal verlaten. Vooralsnog is het aandeel Syriërs dat uit Nederland vertrekt echter zeer beperkt.