Praktijken van tandartsen
- Met de zorg verleend door tandartspraktijken is in 2015 bijna 2,7 miljard euro gemoeid. Dat is in reële termen een stijging van 68% ten opzichte van 1998. Daarmee stijgen de uitgaven voor deze voorziening minder snel dan gemiddeld in de sector curatieve zorg (90%).
- Het aantal tandartsconsulten neemt tussen 1998 en 2015 toe met 17%.
- Verantwoordelijk voor de stijging in de uitgaven zijn een dalende arbeidsproductiviteit en stijgende niet-personele uitgaven.
Kader 1Kerncijfers praktijken van tandartsen
In 2015 wordt in reële termen 2,7 miljard euro uitgegeven aan de in tandartspraktijken verleende zorg. Dat betreft 7% van de totale uitgaven aan curatieve zorg. Daarvoor bieden medewerkers in tandartspraktijken 43 miljoen consulten. Het personeel omvat bijna 16.000 arbeidsjaren (4% van de arbeidsjaren in de curatieve zorg).
Bron:SCP (DPS)
Tandartsen dragen zorg voor een goede mondgezondheid. Net als de huisarts functioneert de tandarts als ‘poortwachter’ (Boot 2013). Bij specifieke klachten of problemen kan de tandarts doorverwijzen naar tandheelkundige specialisten, zoals de kaakchirurg of de orthodontist.noot 1 De mondhygiënist is vrij toegankelijk; toch maken de meeste patiënten een afspraak met de mondhygiënist na een verwijzing van de tandarts (Boot 2013).
Tandartspraktijken worden vergoed via de zorgverzekeringen, maar patiënten betalen vaak wel een bijdrage, afhankelijk van hun aanvullende verzekering. Gemiddeld zijn de eigen betalingen goed voor 18% van de uitgaven in 2015 (CBS 2017). Het aandeel van de eigen bijdragen lag rond de eeuwwisseling iets hoger, op ongeveer een kwart.
Dienstverlening stabiel maar groei uitgaven en personeel
In 2015 wordt in reële termen 68% meer aan tandartsenzorg uitgegeven dan in 1998. Vrijwel over de hele onderzoeksperiode nemen de uitgaven toe (zie figuur 1). Ook de personele inzet neemt toe, en in een sneller tempo dan de reële uitgaven. Het aantal arbeidsjaren komt in 2015 137% hoger uit dan in 1998.noot 2 Hoewel ook het aantal verleende consulten toeneemt (de dienstverlening, zie figuur 1), blijft deze ontwikkeling duidelijk achter bij die van de uitgaven en personele inzet. De dienstverlening van tandartsen ligt vrijwel de hele onderzoeksperiode rond het niveau van 1998. Soms verrichten de tandartsen iets meer en soms iets minder consulten dan in 1998. In 2015 is de dienstverlening 17% groter dan in 1998.
Figuur 1Reële uitgaven, arbeidsjaren en dienstverlening van tandartspraktijken, 1998-2015 (in indexcijfers, 1998 = 100) a
| curatieve zorg | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 100 | 104,5 | 106,6 | 114,4 | 123,7 | 131,4 | 134,2 | 136,6 | 145,9 | 153,5 | 159,9 | 171 | 181,7 | 184,2 | 186,3 | 189,3 | 192,7 | 190,3 |
| arbeidsjaren | 100 | 101,6 | 103,4 | 106,1 | 110,6 | 115,5 | 117,9 | 120,8 | 124,5 | 129,4 | 132,6 | 136,9 | 139,7 | 142 | 142,9 | 142,1 | 142,8 | 144,2 |
| dienstverlening | 100 | 105,6 | 107,9 | 110,5 | 115,5 | 122 | 126,1 | 131,4 | 134,7 | 139,7 | 147,2 | 152 | 161,6 | 169,6 | 167,2 | 161,2 | 154,4 | 150,1 |
| ziekenhuizen | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 100 | 104,7 | 107,2 | 116,1 | 125,7 | 132,7 | 136,7 | 139,1 | 149,7 | 156,9 | 165,5 | 177,5 | 190,3 | 190,5 | 195,5 | 200,7 | 203,9 | 202 |
| arbeidsjaren | 100 | 102,5 | 104,2 | 107,3 | 112 | 116 | 118 | 119,6 | 121,4 | 124,3 | 126,9 | 131,3 | 134,7 | 136,7 | 137,5 | 135,5 | 136,2 | 137,4 |
| dienstverlening | 100 | 108,6 | 109 | 113,4 | 120,3 | 125,4 | 133,8 | 138,1 | 142,8 | 148,7 | 155,5 | 161,8 | 170,9 | 178,2 | 175,6 | 165,9 | 147,9 | 141,3 |
| huisartsen | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 100 | 103,5 | 108,6 | 112,9 | 124,7 | 133,9 | 130,6 | 128,1 | 140 | 147,4 | 145,3 | 151 | 153,9 | 163 | 157,7 | 158,2 | 165,2 | 163 |
| arbeidsjaren | 100 | 103,4 | 109,8 | 113,2 | 117,1 | 122 | 125,5 | 133,3 | 158,8 | 181,4 | 190,7 | 201,5 | 215,2 | 220,4 | 225,6 | 235,9 | 247,9 | 256,6 |
| dienstverlening | 100 | 102,4 | 105,2 | 100,9 | 98 | 101,7 | 91 | 94,8 | 94,3 | 99,3 | 107,3 | 99 | 112,6 | 114,6 | 110,1 | 108,8 | 131 | 134,1 |
| apotheken | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 100 | 108,2 | 111,3 | 117,3 | 122,2 | 127,6 | 120,8 | 123,7 | 123,8 | 128,6 | 131,4 | 158,5 | 180 | 181,6 | 170,2 | 170,8 | 172,7 | 174,1 |
| arbeidsjaren | 100 | 101,8 | 105,8 | 109,7 | 114,3 | 118,7 | 121,9 | 125,6 | 128,9 | 134 | 138,2 | 136,6 | 135,5 | 137,6 | 139,1 | 138,7 | 139,3 | 141,6 |
| dienstverlening | 100 | 104,5 | 107,8 | 112,9 | 114,6 | 120 | 112,9 | 120 | 121,7 | 128,8 | 144,8 | 158,2 | 169,7 | 185,7 | 194,6 | 200,8 | 207 | 212,4 |
| geestelijke gezondheidszorg | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 100 | 106,9 | 105,8 | 112,4 | 120,9 | 130,6 | 137,4 | 144,2 | 150,5 | 159,3 | 163,5 | 173,2 | 174,9 | 181,9 | 184,9 | 186,6 | 185,2 | |
| arbeidsjaren | 100 | 99,2 | 99 | 99,9 | 104,2 | 112 | 115,8 | 121,4 | 125,9 | 130,9 | 134,2 | 138,3 | 137,3 | 138,2 | 137,8 | 138,3 | 139,8 | |
| dienstverlening | 100 | 102,3 | 110,2 | 115,3 | 127,5 | 145,4 | 158,5 | 168,4 | 179,9 | 191,2 | 202,7 | 216,3 | 225,7 | 250,8 | 260,3 | 260,3 | 260,3 |
| tandartsen | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 100 | 103,1 | 105,9 | 112,1 | 124,8 | 134,1 | 132,9 | 130,1 | 135,4 | 144,7 | 148,8 | 153,2 | 169,5 | 172,8 | 169,5 | 161,8 | 171,9 | 166,4 |
| arbeidsjaren | 100 | 105 | 110,7 | 115,5 | 122,5 | 133,1 | 141,9 | 147,1 | 166,5 | 186,2 | 192,4 | 199,4 | 208,3 | 217,3 | 226,2 | 227,7 | 226,2 | 236,6 |
| dienstverlening | 100 | 96,7 | 102,2 | 98,9 | 97,1 | 104,1 | 94,3 | 104,3 | 97,8 | 87 | 98,6 | 95,9 | 103,3 | 107,1 | 97,1 | 97,7 | 120,1 | 116,7 |
| fysiotherapeuten | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 100 | 94,7 | 94,6 | 100 | 102,9 | 108,6 | 107,4 | 112,3 | 123,6 | 132,2 | 135,7 | 148,1 | 154 | 161 | 153,8 | 154,5 | 161,3 | 156,1 |
| arbeidsjaren | 100 | 95 | 99,8 | 102,6 | 103 | 104,1 | 101,4 | 105,9 | 113,7 | 126,6 | 132 | 139,7 | 143,8 | 149,2 | 150,6 | 152,6 | 146,4 | 150,7 |
| dienstverlening | 100 | 98,6 | 107,4 | 106,5 | 105,8 | 114,8 | 110,6 | 110,9 | 110,2 | 128,9 | 120,7 | 129,9 | 144,4 | 145 | 138,7 | 138,3 | 136,9 | 133,6 |
aDe reële uitgaven komen (in prijzen van 2015) in 1998 uit op 1,2 miljard euro. In 2015 zijn de uitgaven opgelopen tot 2,7 miljard euro. In 1998 betreft de personele inzet 6700 arbeidsjaren; in 2015 zijn dat 15.900 arbeidsjaren. In 1998 bieden tandartspraktijken 37 miljoen consulten aan. In 2015 worden 43 miljoen consulten verricht.
Bron:SCP (DPS)
Lichte toename in dienstverlening door stijging van het aantal patiënten
Kader 2Meting van de dienstverlening van tandartspraktijken
De dienstverlening van tandartspraktijken meten we aan de hand van het aantal consulten per jaar. Dit is verder op te splitsen in het aantal mensen dat in een jaar een (of meerdere) bezoek(en) aan de tandartspraktijk brengt en hoe vaak patiënten gemiddeld in een jaar naar de tandarts gaan.
In 2015 verzorgen tandartsen 43 miljoen consulten. Het aantal mensen dat een tandartspraktijk bezoekt, komt in 2015 uit op 13,3 miljoen (zie figuur 2, links). Dat is een stijging van 9% ten opzichte van 1998 (zie figuur 2, rechts). Gemiddeld gaan patiënten in 2015 ongeveer drie keer in het jaar naar de tandarts. Dat is net zo vaak als in 1998, zoals de linker figuur laat zien. De veranderingen die uit de rechter figuur volgen, betreffen kleine variaties in het aantal bezoeken per patiënt.
Figuur 2Ontwikkelingen in de dienstverlening van tandartspraktijken, 1998-2015 (links in absolute aantallen en rechts in indexcijfers, 1998 = 100)
| 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| aantal patiënten × miljoen | 12,2 | 12,2 | 12,5 | 12,5 | 12,7 | 12,7 | 12,8 | 12,7 | 12,8 | 12,7 | 12,9 | 13 | 13 | 13,1 | 13,2 | 13,2 | 13,3 | 13,3 |
| aantal bezoeken per patiënt | 3,0 | 2,9 | 3,0 | 2,9 | 2,8 | 3,0 | 2,7 | 3,0 | 2,8 | 2,5 | 2,8 | 2,7 | 2,9 | 3,0 | 2,7 | 2,7 | 3,3 | 3,2 |
| 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| aantal patiënten | 100 | 100 | 102,2 | 102,3 | 104 | 104,1 | 104,7 | 104,3 | 104,7 | 104,4 | 105,6 | 106,6 | 106,9 | 107,1 | 107,9 | 108,5 | 109,2 | 109,4 |
| aantal bezoeken per patiënt | 100 | 96,7 | 100 | 96,7 | 93,3 | 100 | 90 | 100 | 93,3 | 83,3 | 93,3 | 90 | 96,7 | 100 | 90 | 90 | 110 | 106,7 |
Bron:SCP (DPS)
Uitgaven stijgen door arbeidsproductiviteit en niet-personele uitgaven
In 2015 liggen de uitgaven aan zorg verleend door tandartsen 68% hoger dan in 1998, bij een min of meer gelijkblijvend aantal consulten (zie de beschrijving van de dienstverlening). Uit figuur 3 blijkt dat deze stijging het gevolg is van zowel hogere personele als hogere niet-personele uitgaven per consult. De hogere personele uitgaven komen vooral door een hogere personele inzet per consult: meer personeel in de tandartspraktijken biedt min of meer dezelfde dienstverlening. De extra inzet van personeel betreft geen extra tandartsen, maar ondersteunend personeel. Om de capaciteitsproblemen in de tandartspraktijk het hoofd te bieden, zijn op aansporing van de Adviesgroep capaciteit mondzorg (2000) naast tandartsen ook preventieassistenten en mondhygiënisten in dienst genomen, die veel van de preventietaken voor en de diagnostiek en behandeling van ongecompliceerde patiënten van de tandartsen kunnen overnemen. De laatsten kunnen zich dan richten op het uitvoeren van complexe diagnoses en behandelingen. Daardoor zijn er (meer) kleine samenwerkingsverbanden tussen tandarts en mondhygiënist bijgekomen, maar ook grote praktijken waarin naast tandartsen ook mondhygiënisten, assistenten, tandprothetici en tandtechnici werkzaam zijn (Boot 2013; Bruers 2017; Capaciteitsorgaan 2013). Er is dus steeds meer ondersteunend personeel werkzaam in de tandartspraktijken (Bruers 2017; Capacitieitsorgaan 2013). Dat leidt tot een dalende arbeidsproductiviteit, zoals we in figuur 3 hebben gezien. Maar ook tot dalende incidentele lonen: het extra personeel is vaak relatief laag opgeleid of laag ingeschaald.
Met de toegenomen samenwerking in de mondzorg treedt ook een proces van schaalvergroting op (Boot 2013): de omvang van de tandartsenpraktijk neemt toe. Dat lijkt ertoe te leiden dat de niet-personele uitgaven per consult (op korte termijn) toenemen (zie ook figuur 3). Immers, als de tandarts en het ondersteunend personeel tegelijkertijd patiënten behandelen, is een verbouwing of uitbreiding van de (voormalige solo)praktijk wenselijk.
Figuur 3Oorzaken van de ontwikkeling van de reële uitgaven van tandartspraktijken, 1998-2015 (in procenten) a, b
| curatieve zorg | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 0 | 4,53 | 6,6 | 14,36 | 23,74 | 31,38 | 34,23 | 36,64 | 45,91 | 53,5 | 59,88 | 70,97 | 81,7 | 84,2 | 86,31 | 89,27 | 92,7 | 90,34 |
| demografie | 0 | 0,93 | 1,93 | 2,95 | 3,89 | 4,7 | 5,42 | 6,06 | 6,8 | 7,59 | 8,59 | 9,68 | 10,77 | 11,83 | 12,83 | 13,8 | 14,93 | 16,02 |
| deelname | 0 | 4,64 | 5,84 | 7,28 | 11,19 | 16,55 | 19,58 | 23,91 | 26,11 | 29,81 | 35,53 | 38,59 | 45,93 | 51,68 | 48,2 | 41,61 | 34,34 | 29,37 |
| niet-personele uitgaven per verleende dienst | 0 | -1,1 | -2,04 | -0,59 | -0,23 | -0,18 | -0,49 | -0,61 | 1,13 | 2,57 | 1,98 | 3,91 | 5,32 | 3,14 | 4,54 | 7,72 | 10,16 | 9,84 |
| personeel per verleende dienst | 0 | -3,03 | -3,47 | -3,32 | -3,53 | -4,24 | -4,99 | -5,96 | -5,63 | -5,5 | -7,13 | -7,58 | -10,12 | -11,89 | -10,92 | -9,35 | -6,8 | -4,68 |
| loonkosten per uur | 0 | 3,24 | 4,5 | 7,78 | 11,41 | 12,83 | 12,87 | 11,57 | 14,02 | 14,04 | 15,5 | 18,34 | 20,57 | 21,42 | 21,57 | 22,49 | 24,11 | 23,4 |
| groei-op-groei | 0 | -0,14 | -0,17 | 0,25 | 1,01 | 1,72 | 1,84 | 1,68 | 3,48 | 5 | 5,41 | 8,03 | 9,24 | 8,02 | 10,08 | 13 | 15,97 | 16,39 |
| ziekenhuizen | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 0 | 4,75 | 7,18 | 16,13 | 25,68 | 32,68 | 36,67 | 39,14 | 49,66 | 56,87 | 65,52 | 77,46 | 90,31 | 90,55 | 95,48 | 100,7 | 103,86 | 101,97 |
| demografie | 0 | 1,01 | 2,11 | 3,22 | 4,25 | 5,16 | 5,97 | 6,71 | 7,63 | 8,6 | 9,79 | 11,05 | 12,32 | 13,58 | 14,8 | 15,98 | 17,38 | 18,66 |
| deelname | 0 | 7,53 | 6,76 | 9,83 | 15,4 | 19,29 | 26,24 | 29,46 | 32,71 | 36,95 | 41,68 | 45,68 | 52,12 | 56,9 | 52,93 | 43,06 | 26,01 | 19,05 |
| niet-personele uitgaven per verleende dienst | 0 | -2,5 | -2,29 | -0,92 | -0,63 | -0,1 | -1,14 | -0,68 | 1,64 | 3,25 | 3,18 | 5,26 | 7,62 | 4,38 | 6,93 | 12,37 | 19,31 | 19,45 |
| personeel per verleende dienst | 0 | -3,97 | -3,46 | -4,04 | -4,96 | -5,32 | -7,9 | -8,84 | -9,79 | -10,6 | -11,82 | -12,49 | -14,11 | -15,43 | -14,59 | -12,7 | -6,76 | -3,82 |
| loonkosten per uur | 0 | 2,98 | 4,12 | 7,7 | 10,65 | 11,96 | 12,63 | 11,87 | 15,41 | 15,75 | 18,86 | 21,59 | 23,86 | 24,48 | 25,5 | 27,64 | 29,05 | 29,48 |
| groei-op-groei | 0 | -0,3 | -0,05 | 0,35 | 0,97 | 1,69 | 0,87 | 0,61 | 2,06 | 2,93 | 3,84 | 6,37 | 8,5 | 6,64 | 9,91 | 14,36 | 18,87 | 19,14 |
| huisartsen | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 0 | 3,45 | 8,6 | 12,88 | 24,72 | 33,91 | 30,65 | 28,11 | 40,04 | 47,44 | 45,25 | 50,96 | 53,9 | 63,01 | 57,69 | 58,23 | 65,22 | 63 |
| demografie | 0 | 0,96 | 1,98 | 3,04 | 4,01 | 4,85 | 5,64 | 6,38 | 7,14 | 7,96 | 8,93 | 10,01 | 11,1 | 12,17 | 13,18 | 14,12 | 15,18 | 16,26 |
| deelname | 0 | 1,46 | 3,17 | -2,09 | -5,76 | -3,05 | -13,83 | -10,9 | -12,01 | -8 | -1,53 | -10,02 | 1,37 | 2,15 | -2,72 | -4,64 | 13,74 | 15,35 |
| niet-personele uitgaven per verleende dienst | 0 | -1,08 | -2,71 | -2,33 | -1,95 | -3,28 | -0,26 | -2,17 | -2,2 | -2,14 | -3,84 | 0,03 | -3,25 | -2,22 | -1,55 | 0,04 | -4,76 | -5,57 |
| personeel per verleende dienst | 0 | -0,08 | 1,87 | 7,03 | 11,81 | 12,16 | 23,73 | 25,57 | 43,75 | 53,01 | 49,74 | 65,5 | 56,71 | 57,26 | 65,06 | 72,56 | 54,79 | 55,97 |
| loonkosten per uur | 0 | 3,4 | 7,2 | 11,52 | 23,04 | 29,67 | 24,42 | 17,37 | 14,01 | 7,64 | 1,91 | 1,22 | -1,69 | 0,88 | -3,12 | -6,62 | -6,59 | -9,55 |
| groei-op-groei | 0 | -1,21 | -2,91 | -4,3 | -6,43 | -6,44 | -9,04 | -8,14 | -10,66 | -11,04 | -9,96 | -15,79 | -10,34 | -7,23 | -13,16 | -17,23 | -7,14 | -9,46 |
| apotheken | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 0 | 8,23 | 11,33 | 17,25 | 22,19 | 27,55 | 20,83 | 23,68 | 23,85 | 28,64 | 31,4 | 58,47 | 80,05 | 81,57 | 70,23 | 70,81 | 72,71 | 74,11 |
| demografie | 0 | 1,08 | 2,19 | 3,39 | 4,5 | 5,48 | 6,44 | 7,35 | 8,28 | 9,28 | 10,42 | 11,67 | 12,92 | 14,26 | 15,53 | 16,73 | 18,02 | 19,33 |
| deelname | 0 | 3,35 | 5,45 | 9,2 | 9,7 | 13,73 | 6,02 | 11,78 | 12,42 | 17,91 | 31,18 | 41,64 | 50,31 | 62,53 | 68,44 | 72,04 | 75,42 | 77,97 |
| niet-personele uitgaven per verleende dienst | 0 | 2,05 | 2,28 | 2,98 | 4,53 | 4,09 | 4,23 | 2,41 | 2 | 1,32 | -2,73 | -0,96 | 1,47 | -0,95 | -6,04 | -7,01 | -7,66 | -7,84 |
| personeel per verleende dienst | 0 | -2,1 | -1,94 | -2,5 | -1,01 | -1,48 | 3,71 | 1,75 | 2,48 | 1,4 | -3,63 | -9,25 | -13,28 | -16,64 | -18,19 | -19,6 | -20,65 | -21,04 |
| loonkosten per uur | 0 | 3,76 | 3,03 | 3,46 | 3,05 | 3,74 | -0,88 | -1,11 | -2,69 | -2,87 | -3,16 | 12,4 | 23,17 | 21,41 | 17,01 | 17,55 | 18,14 | 16,96 |
| groei-op-groei | 0 | 0,09 | 0,32 | 0,72 | 1,43 | 1,98 | 1,3 | 1,5 | 1,35 | 1,61 | -0,67 | 2,98 | 5,46 | 0,94 | -6,52 | -8,91 | -10,57 | -11,27 |
| geestelijke gezondheidszorg | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 0 | 6,87 | 5,83 | 12,36 | 20,89 | 30,6 | 37,44 | 44,16 | 50,5 | 59,3 | 63,48 | 73,23 | 74,94 | 81,92 | 84,89 | 86,63 | 85,17 | |
| demografie | 0 | 0,43 | 0,95 | 1,49 | 1,94 | 2,22 | 2,4 | 2,51 | 2,51 | 2,59 | 2,89 | 3,3 | 3,7 | 4 | 4,22 | 4,43 | 4,73 | |
| deelname | 0 | 1,82 | 9,12 | 13,66 | 25,12 | 42,21 | 54,76 | 64,27 | 75,5 | 86,38 | 97,02 | 109,34 | 117,68 | 141,15 | 149,74 | 149,22 | 148,52 | |
| niet-personele uitgaven per verleende dienst | 0 | 1,78 | -3,16 | -2,47 | -3,05 | -4,27 | -5,55 | -5,6 | -6 | -5,54 | -6,54 | -6,02 | -6,92 | -7,82 | -8,29 | -8,35 | -8,85 | |
| personeel per verleende dienst | 0 | -2,93 | -8,38 | -10,75 | -14,27 | -17,61 | -20,53 | -21,21 | -22,76 | -23,82 | -25,53 | -27,51 | -29,98 | -34,11 | -35,73 | -35,64 | -35,26 | |
| loonkosten per uur | 0 | 5,86 | 8,72 | 12,58 | 15,16 | 15,55 | 17,97 | 17,64 | 18,16 | 18,89 | 19,64 | 21,92 | 24,49 | 27,18 | 29,51 | 30,7 | 29,59 | |
| groei-op-groei | 0 | -0,09 | -1,43 | -2,14 | -4 | -7,5 | -11,6 | -13,44 | -16,91 | -19,2 | -24,01 | -27,8 | -34,03 | -48,47 | -54,56 | -53,74 | -53,55 |
| tandartsen | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 0 | 3,11 | 5,88 | 12,05 | 24,76 | 34,13 | 32,93 | 30,12 | 35,44 | 44,68 | 48,84 | 53,2 | 69,53 | 72,83 | 69,47 | 61,77 | 71,9 | 66,45 |
| demografie | 0 | 1 | 2,02 | 3,04 | 3,94 | 4,7 | 5,35 | 5,79 | 6,15 | 6,57 | 7,18 | 7,87 | 8,58 | 9,19 | 9,69 | 10,09 | 10,48 | 10,88 |
| deelname | 0 | -4,27 | 0,15 | -4,03 | -6,61 | -0,58 | -10,53 | -1,4 | -7,91 | -18,34 | -8 | -11,06 | -4,86 | -1,92 | -11,46 | -11,3 | 8,69 | 5,22 |
| niet-personele uitgaven per verleende dienst | 0 | 2,34 | 1,51 | 5,33 | 6,96 | 8,53 | 12,86 | 9,33 | 15,1 | 25,57 | 19,96 | 22,29 | 28,76 | 28,67 | 31,47 | 28,24 | 17,26 | 16,13 |
| personeel per verleende dienst | 0 | 4,34 | 3,95 | 8,86 | 14,3 | 15,23 | 28,24 | 22,79 | 39,66 | 64,9 | 53,88 | 60,27 | 56,02 | 56,48 | 73,26 | 73,27 | 47,82 | 55,87 |
| loonkosten per uur | 0 | -0,05 | -1,71 | -0,76 | 5,74 | 3,97 | -0,12 | -5,32 | -9,69 | -11,52 | -11,95 | -11,31 | -10,55 | -12,07 | -13,44 | -15,93 | -12,09 | -15,04 |
| groei-op-groei | 0 | -0,26 | -0,03 | -0,38 | 0,43 | 2,28 | -2,87 | -1,06 | -7,88 | -22,49 | -12,23 | -14,85 | -8,43 | -7,53 | -20,06 | -22,61 | -0,26 | -6,61 |
| fysiotherapeuten | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| reële uitgaven | 0 | -5,33 | -5,44 | 0,05 | 2,88 | 8,58 | 7,43 | 12,34 | 23,58 | 32,23 | 35,75 | 48,13 | 53,96 | 61,04 | 53,75 | 54,55 | 61,31 | 56,07 |
| demografie | 0 | 1,1 | 2,23 | 3,41 | 4,52 | 5,5 | 6,44 | 7,35 | 8,27 | 9,24 | 10,35 | 11,54 | 12,71 | 13,84 | 14,89 | 15,92 | 17,08 | 18,23 |
| deelname | 0 | -2,47 | 5,01 | 2,98 | 1,27 | 8,83 | 3,93 | 3,29 | 1,77 | 17,98 | 9,39 | 16,47 | 28,13 | 27,4 | 20,7 | 19,29 | 16,95 | 13,04 |
| niet-personele uitgaven per verleende dienst | 0 | -1,55 | -3,52 | -0,31 | 0,68 | -0,05 | 2,26 | 2,79 | 4,44 | 0,99 | 5,65 | 6,75 | 6,12 | 8,26 | 9,68 | 10,71 | 12,72 | 12,56 |
| personeel per verleende dienst | 0 | -3,35 | -6,01 | -3,63 | -2,93 | -7,65 | -6,99 | -4,31 | 1,14 | -2,37 | 5,38 | 3,51 | -2,48 | -0,32 | 3,51 | 4,63 | 2,19 | 6,13 |
| loonkosten per uur | 0 | 0,85 | -2,64 | -1,86 | -0,18 | 2,94 | 2,87 | 3,64 | 6,7 | 4,18 | 1,8 | 4,24 | 4,16 | 4,38 | -0,66 | -1,66 | 4,64 | 0 |
| groei-op-groei | 0 | 0,09 | -0,51 | -0,54 | -0,46 | -1 | -1,09 | -0,43 | 1,25 | 2,21 | 3,17 | 5,62 | 5,33 | 7,49 | 5,64 | 5,66 | 7,73 | 6,11 |
aDe groei van de afzonderlijke componenten telt niet exact op tot de totale groei van de uitgaven. Dit komt door de berekeningswijze (zie Opzet en aanpak). Het verschil wordt hier weergegeven door de component ‘groei-op-groei’.
bDe gele en oranje staven (demografie en deelname) vormen samen de groei van de dienstverlening. De groene (niet-personele uitgaven) en de blauwe staven (personele uitgaven) geven opgeteld de groei weer door veranderingen in de uitgaven per verleende dienst.
Bron:SCP (DPS)
Arbeidsproductiviteit daalt sterk tussen 2004 en 2011
De ontwikkeling in de reële uitgaven aan tandheelkundige zorg tussen 1998 en 2015 laat zich grofweg in drie perioden onderscheiden: een periode van redelijke groei tussen 1998 en 2004, een periode van iets lichtere groei tussen 2004 en 2011 en tot slot een periode van 2011 tot en met 2015 waarin de uitgaven zich lijken te stabiliseren.
Uitgavengroei tussen 1998 en 2004 door afname van arbeidsproductiviteit
Al aan het begin van onze onderzoeksperiode nemen de reële uitgaven toe. Dat komt vooral door een hogere personele inzet per consult (afnemende arbeidsproductiviteit). Daarvoor verantwoordelijk is de grotere inzet van ondersteunend personeel (zie de achtergronden van de ontwikkelingen). Onderdeel van de veranderingen in de mondzorg die in 2000 zijn ingezet (naar aanleiding van het advies van de Adviesgroep capaciteit mondzorg), is dat er meer preventieassistenten en mondhygiënisten moeten worden opgeleid. Hun opleiding duurt vier jaar. Pas als deze eerste (grotere) lichting studenten hun opleiding heeft afgerond, kunnen er duidelijkere veranderingen in de samenstelling van de tandartspraktijken optreden. In 2004 lijken daar de eerste tekenen van zichtbaar te worden, als een nadrukkelijke verandering in de arbeidsproductiviteit optreedt.
Uitgavengroei tussen 2004 en 2011 door arbeidsproductiviteit en niet-personele uitgaven
Vanaf 2004 neemt de arbeidsproductiviteit in de tandartszorg verder af. Er wordt verdergegaan op de ingeslagen weg: de werkdruk van de tandartsen wordt verlicht doordat preventieassistenten en mondhygiënisten de tandartsen werk uit handen nemen (zie figuur 3). Niet alleen de personele inzet per consult neemt toe, maar ook dalen de loonkosten per uur, vooral de incidentele loonkosten. Dat houdt in dat het nieuwe personeel een lager uurloon krijgt dan het al zittende personeel. Kortom, het extra ingezette personeel is vermoedelijk lager opgeleid ondersteunend personeel, zoals aangegeven de beschrijving van de dienstverlening.
De inzet van extra personeel zal in veel gevallen aanpassingen aan de tandartspraktijk vereisen (zie ook de achtergronden van de ontwikkelingen): daar lijken de toegenomen niet-personele uitgaven per consult in deze periode op te wijzen.
Bestendiging uitgaven tussen 2011 en 2015 door rem op niet-personele uitgaven per consult
Na een lange periode van groei lijken de uitgaven tussen 2011 en 2015 te stabiliseren. Hoewel de personele inzet per consult in deze jaren nog altijd hoger is dan in 1998, neemt deze ten opzichte van de periode direct hieraan voorafgaand niet langer toe. Aan de dalende arbeidsproductiviteit lijkt tussen 2011 en 2015 een einde te zijn gekomen. De niet-personele uitgaven per consult nemen af, maar zijn nog steeds hoger dan in 1998. Een mogelijke verklaring daarvoor is dat veel praktijken die aan het begin van onze onderzoeksperiode capaciteitsproblemen ervoeren deze hebben verholpen, waardoor geen extra personeel meer nodig is of geen verdere aanpassingen aan de praktijk vereist zijn.
Literatuur
Literatuur
Adviesgroep capaciteit mondzorg (2000). Capaciteit mondzorg. Aanbevelingen voor de korte en lange termijn. Eindrapportage van de Adviesgroep capaciteit mondzorg . Den Haag: ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Boot, J.M. (2013). De Nederlandse gezondheidszorg, Gezondheid en eigen initiatief, Voorzieningen, Overheid en beleid . Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Bruers, J.J.M. (2017). Trends en ontwikkelingen in de beroepsgroep en beroepsuitoefening. In: Quality Practice Tandheelkunde, jg. 12, nr. 5, p. 14-19.
Capaciteitsorgaan (2013). Capaciteitsplan 2013. Deelrapport 3. Beroepen Mondzorg: Tandartsen, Mondhygiënisten, Kaakchirurgen, Orthodontisten . Utrecht: Stichting Capaciteitsorgaan voor Medische en Tandheelkundige Vervolgopleidingen.
CBS (2017). Zorguitgaven; aanbieders van zorg en financieringsbron, 1998-2016. Geraadpleegd op 30 maart 2018 via https://opendata.cbs.nl/dataportaal/#/CBS/nl/dataset/83039NED/table?ts=1522410235301.
Noten
Soms verwijzen tandartsen door naar elkaar, bijvoorbeeld voor gedifferentieerde verrichtingen (Boot 2013). Dat kunnen specialisten zijn die zich op een specifieke doelgroep richten (zoals gehandicapten of kinderen), of specialisten die zich bezighouden met een specifiek onderdeel van het gebit (zoals de parodontoloog, endodontoloog of gnatholoog (Bruers 2017)).
Voor 1998 ontbreekt informatie over het aantal ingezette arbeidsjaren. Door extrapolatie van arbeidskosten is een inschatting van de gegevens voor 1998 gemaakt.
