Armoede in kaart 2018

Deze cijfers zijn gebaseerd op de nieuwe armoedegrens en het aangepaste inkomensbegrip (zie Waar ligt de armoedegrens?).

Nieuwe armoedegrens geeft lagere armoedecijfers

De armoedepercentages volgens de herijkte armoedegrens en het aangepaste inkomensbegrip (zie ‘Waar ligt de armoedegrens?’) komen lager uit dan de percentages van voor de herijking en herziening. Dit komt grotendeels door de herziening inkomensstatistiek van het CBS. Goderis et al. (2018: 28-29) laten voor 2014 zien dat het armoedepercentage volgens het niet-veel-maar-toereikendcriterium door die herziening ruim 1,5 procentpunt lager uitvalt en volgens het basisbehoeftencriteruim ongeveer 1 procentpunt. Vooral de afschaffing van de jaarlijkse afschrijving van de eigen woning is hieraan debet (zie ook CBS 2017).

Het feit dat de nieuwe referentiebudgetten hoger liggen, doet dit effect deels weer teniet. Met name de uitgavenposten huur en voeding zijn naar boven bijgesteld, zodat de nieuwe budgetten voor een alleenstaande ongeveer 70 euro hoger liggen dan de oude (zie ‘Waar ligt de armoedegrens?’). Daardoor blijven meer mensen met hun inkomen onder de armoedegrens. De bijkomende effecten van de SCP-aanpassingen van het inkomensbegrip zijn over het algemeen klein. Het bijtellen van de fictieve in plaats van de werkelijke huurtoeslag in het inkomen heeft wel een groot (neerwaarts) effect op de gemeten armoede, al is dit effect groter bij toepassing van het basisbehoeftencriterium dan van het niet-veel-maar-toereikendcriterium. Het besluit om nu de niet-vergoede ziektekosten van het inkomen af te trekken, leidt tot een lichte stijging van het aandeel armen.

Vlak voor de crisis van 2008 lag het armoedepercentage volgens het niet-veel-maar-toereikendcriterium met 5,4% op het laagste niveau in jaren. Door de aanpassingen in de meting van armoede valt niet direct af te leiden of de armoede in 2016 terug is op het niveau van voor de crisis. Als we de ontwikkelingen in de huidige cijfers gebruiken om in te schatten wat de uitkomsten van de oude methode zouden zijn in de latere jaren, dan komen we in 2016 uit op 6,6%. Dit is dus nog ruim boven het niveau van voor de crisis.

Het positieve vermogen omvat de bezittingen van een huishouden. Bezittingen zijn de tegoeden van bank- en spaarrekeningen, aandelen en obligaties. De waarde van de eigen woning telt niet mee.

Het vrij opneembare vermogen is eerst vertaald in een annuïteit, door het gelijkelijk te verdelen over het aantal volwassenen in het huishouden en het bedrag per volwassene vervolgens te verdelen over de verwachte resterende levensduur van de volwassene met de hoogste resterende levensverwachting. Hierbij is de aanname dat het vermogen een vaste jaarlijkse verhoging van de koopkracht oplevert. Vervolgens is dit ‘jaarlijkse bedrag’ opgeteld bij het besteedbare huishoudensinkomen (zie ook Goderis et al. 2018: 17-19).

Bij de schulden gaat het om rood staan en bankleningen (excl. de hypotheek op een eigen woning). Informele leningen van bijvoorbeeld familie en vrienden staan niet geregistreerd en zijn daarom niet meegenomen in de cijfers. In de berekeningen behandelen we de schulden op dezelfde manier als het positieve vermogen, met het verschil dat hier is uitgegaan van een nominaal constant annuïtair bedrag en van een resterende afbetalingstermijn van 10 jaar. De waarde van het jaarlijkse annuïtaire bedrag is vervolgens van het besteedbaar inkomen afgetrokken (zie ook Goderis et al. 2018: 19-20).