Arbeidsmarkt in kaartWerkgevers – editie 4

Iets minder dan een op de vijf werkgevers heeft mensen met een arbeidsbeperking in dienst

Van de ondervraagde werkgevers heeft 18,3% mensen met een arbeidsbeperking in dienst (figuur 1). Ten opzichte van 2013 is dit percentage licht gestegen, met 4 procentpunt. Iets meer dan een derde van de werkgevers voelt zich verantwoordelijk mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen en nog eens meer dan een derde voelt zich hier enigszins verantwoordelijk voor. Ten opzichte van de vorige editie is het deel van de werkgevers dat aangeeft zich hier niet verantwoordelijk voor te voelen wat toegenomen: van 23% naar 28,5%. Het is niet duidelijk waarom dit het geval is.

Het valt op dat in de sector overheid meer dan de helft van de organisaties iemand met een arbeidsbeperking in dienst heeft. Dit komt doordat relatief veel organisaties in de sector overheid een grote organisatie zijn. Grote organisaties hebben vaker mensen met een arbeidsbeperking in dienst, doordat zij meer werknemers hebben. Driekwart van de overheidsorganisaties voelt zich verantwoordelijk voor het aannemen van mensen met een arbeidsbeperking, terwijl dit in andere sectoren voor minder dan de helft van de organisaties geldt.

Werkgevers zorgen vooral voor extra begeleiding voor mensen met een arbeidsbeperking

Aan organisaties met mensen met een arbeidsbeperking in dienst is gevraagd of ze bepaalde inspanningen doen om hen in dienst te nemen. Daarnaast is aan werkgevers die op dit moment geen mensen met een arbeidsbeperking in dienst hebben, maar wel aangeven zich (enigszins) verantwoordelijk voelen voor het aannemen van deze groep, gevraagd of ze bereid zijn bepaalde inspanningen te doen (figuur 2).

Werkgevers die mensen met een arbeidsbeperking in dienst hebben, bieden het vaakst extra begeleiding op de werkplek, gevolgd door fysieke aanpassingen aan de werkplek en het voorbereiden van personeel of leidinggevenden op het werken met deze groep. Minder dan een derde van de werkgevers kiest alternatieve wervingskanalen of creëert nieuwe functies of werkzaamheden voor mensen met een arbeidsbeperking. Van de overheidsorganisaties creëert een veel groter aandeel nieuwe functies of werkzaamheden, namelijk meer dan de helft. Het valt op dat meer werkgevers zeggen bereid te zijn om personeel en leidinggevenden voor te bereiden op het werken met mensen met een arbeidsbeperking, dan dat er nu in de praktijk wordt gedaan. Van de werkgevers die geen mensen met een arbeidsbeperking in dienst hebben, is meer dan de helft niet bereid nieuwe functies of werkzaamheden te creëren. Dit is een belangrijke reden waarom werkgevers geen mensen met een arbeidsbeperking aannemen (zie ook de alinea ‘Twee op de vijf werkgevers verwacht de komende twee jaar geen mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen’).

Banenafspraak speelt voor een op de tien werkgevers rol bij het aannemen van mensen met een arbeidsbeperking

Op 1 april 2015 is de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten ingegaan. Gerelateerd hieraan hebben het kabinet en werkgevers in het Sociaal Akkoord 2013 de afspraak gemaakt dat er in 2025 125.000 extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking gerealiseerd moeten zijn. Dit heet de banenafspraak. Van de werkgevers in het Arbeidsvraagpanel in 2022 is 70% niet bekend met deze banenafspraak. Dit aandeel ligt wat hoger dan in andere onderzoeken, waar werd geconcludeerd dat ongeveer 60% niet op de hoogte is van de banenafspraak (Fris et al. 2019). Mogelijk heeft dit te maken met het feit dat bedrijven met 25 werknemers of minder niet verplicht zijn mee te doen aan de banenafspraak. Van de middelgrote bedrijven is 56% niet bekend met de banenafspraak en van de grote bedrijven 36%.

Voor een op de tien werkgevers speelt de banenafspraak een belangrijke rol bij het aannemen van mensen met een arbeidsbeperking. Bij nog eens bijna drie op de tien werkgevers speelt dit een kleine rol. Dit betekent dus ook dat de banenafspraak voor meer dan de helft van de werkgevers geen rol speelt bij het aannemen van mensen met een arbeidsbeperking. Dit is inclusief kleine organisaties. Voor bijna een op de vijf grote organisaties is de banenafspraak belangrijk, ten opzichte van een op de acht middelgrote organisaties en slechts een op de veertien kleine organisaties. Vooral in de sectoren overheid, zorg en welzijn en onderwijs speelt de banenafspraak voor relatief veel werkgevers een belangrijke rol bij het aannemen van mensen met een arbeidsbeperking (respectievelijk 30%, 19% en 15%).

Twee op de vijf werkgevers verwacht de komende twee jaar geen mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen

In het derde kwartaal van 2022 was het aantal extra gerealiseerde banen voor mensen met een arbeidsbeperking bijna 80.000, wat minder is dan de doelstelling van 92.500 banen aan het einde van 2022 (UWV z.d.-a). Dit betekent dat er meer inzet nodig is vanuit organisaties om deze extra banen te realiseren. Van de werkgevers in het Arbeidsvraagpanel denkt echter slechts 11% de komende twee jaar mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen; 49% denkt dit misschien te doen (figuur 1). In 2020 dacht nog 24% van de werkgevers de komende twee jaar mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen, dus dit aandeel is behoorlijk afgenomen. Mogelijk heeft dit te maken met (de nasleep van) de coronacrisis.

Aan de organisaties die hebben aangegeven de komende twee jaar geen of misschien geen (extra) mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen, is gevraagd wat de belangrijkste reden hiervoor is. De uitkomsten zijn redelijk vergelijkbaar met die van de vorige editie. Twee op de vijf werkgevers geeft aan geen geschikte functies te hebben voor deze groep. Daarnaast noemt 18% van de werkgevers als reden dat de organisatie te weinig capaciteit heeft voor begeleiding en ondersteuning van mensen met een arbeidsbeperking. Dit past bij de bevinding van het UWV dat sprake was van grote personeelstekorten in het eerste en tweede kwartaal van 2022 , waardoor er geen capaciteit was om extra begeleiding of ondersteuning te bieden (UWV z.d.-b).

Meer bekendheid van bestaande subsidieregelingen kan mogelijk bijdragen aan het vaker aannemen van mensen met een arbeidsbeperking

Aan werkgevers die (misschien) niet van plan zijn de komende twee jaar mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen, is gevraagd of ze dit wel zouden doen met bepaalde voorzieningen. Aanvullende voorzieningen voor ziekteverzuim lijken een belangrijk middel te zijn om ervoor te zorgen dat werkgevers mensen met een arbeidsbeperking in dienst willen nemen (figuur 3). Bijna 43% van de werkgevers geeft aan dat wanneer er aanvullende voorzieningen zijn voor ziekteverzuim, zij wel bereid zijn deze groep in dienst te nemen. Bij middelgrote en grote organisaties is dit aandeel gemiddeld nog hoger, namelijk meer dan de helft. Dat is opvallend, omdat er al voorzieningen voor ziekteverzuim bestaan. De bestaande no-riskregeling zorgt ervoor dat werkgevers worden vrijgesteld van het doorbetalen van het loon als een medewerker met een arbeidsbeperking ziek uitvalt. Deze regeling blijkt niet bekend te zijn bij 13% van de grote organisaties en 31% van de middelgrote organisaties in het Arbeidsvraagpanel. De vraag is dan ook of er daadwerkelijk aanvullende voorzieningen nodig zijn voor ziekteverzuim om extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking te realiseren, of dat het bekender maken van de huidige regelingen voldoende is. Wat mogelijk ook kan helpen om banen voor mensen met een arbeidsbeperking gerealiseerd te krijgen, is meer inzicht in de aard en de gevolgen van de beperking voor de eigen organisatie, meer reguliere begeleiding op de werkplek en aanvullende financiële compensatie. Voor een deel van de werkgevers zou dit (misschien) een aanleiding kunnen zijn om deze groep aan te nemen.