Arbeidsmarkt in kaartWerkgevers – editie 4

Ziekteverzuim in 2021 significant hoger dan in voorgaande jaren

Volgens werkgevers in het Arbeidsvraagpanel lag het ziekteverzuim in 2021 gemiddeld op 4,2%. Dit is significant hoger dan het verzuim in 2019, toen dit nog 3,4% was. Werkgevers in de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden gaven voor 2021 een iets hoger ziekteverzuimpercentage aan, namelijk 4,6% (CBS 2022). Voor beide metingen geldt dat het ziekteverzuim in 2021 het hoogst was sinds het begin van de metingen in respectievelijk 2007 en 2014. Hoewel er geen inzicht is in de oorzaak van ziekmeldingen, kan de trend in ziekteverzuim wel gerelateerd worden aan corona. Op de momenten dat er sprake was van een coronagolf, was er een toename in ziekmeldingen. Tevens blijkt dat werknemers die in 2020 of 2021 ziek zijn geworden, gemiddeld langer ziek blijven (Verbond van Verzekeraars 2022). Bijna een op de vijf werkgevers in het Arbeidsvraagpanel gaf aan dat ziekteverzuim een groot probleem voor hen was in 2021 (zie Welke knelpunten ervaren en verwachten werkgevers in het personeelsbeleid?).

Met 5,4% is het ziekteverzuim in de zorg het hoogst. Samen met de sector zakelijke dienstverlening is het ziekteverzuim in deze sector tussen 2019 en 2021 het meest toegenomen. Andere sectoren, zoals overige dienstverlening, onderwijs en overheid, zagen het ziekteverzuim echter afnemen of gelijk blijven. Alle organisaties, ongeacht grootte, hebben te maken met een toename in ziekteverzuim. Hoewel het ziekteverzuim het hoogst is bij grote organisaties, is dit tussen 2019 en 2021 het meest toegenomen bij kleine organisaties.

Werkgerelateerd ziekteverzuim relatief vaker veroorzaakt door overspannenheid of burn-outklachten

Het grootste deel van het ziekteverzuim is volgens werkgevers niet werkgerelateerd; in 2021 gaf 68% aan dat er geen werkgerelateerd ziekteverzuim was. Dit is nagenoeg gelijk aan 2019. We zoomen verder in op het ziekteverzuim dat wel werkgerelateerd is. In de sectoren bouwnijverheid, zorg, overheid en het onderwijs was bovengemiddeld vaak sprake van werkgerelateerd ziekteverzuim. Ook grote organisaties hadden bovengemiddeld vaak te maken met werkgerelateerd ziekteverzuim. Met 53% zijn overspannenheid en burn-outklachten de meest genoemde werkgerelateerde klachten in 2021. Dit aandeel ligt hoger dan in 2019, toen dit nog 49% was. We zien hierin grote verschillen tussen sectoren, die in lijn zijn met de aard van de werkzaamheden (meer fysiek of meer mentaal). Zo zien we dat er veel sprake is van overspannenheid of burn-outklachten in de sectoren onderwijs, overheid, zakelijke dienstverlening en zorg. Lichamelijke klachten zijn de meest voorkomende werkgerelateerde klachten in de bouwnijverheid. Letsel door ongeval komt van alle sectoren het vaakst voor in de sectoren transport en handel, horeca en reparatie.

Een derde van de werkgevers geeft aan geen invloed te hebben op de ervaren werkstress door werknemers

Stress en werkdruk zijn belangrijke factoren die bijdragen aan overspannenheid en burn-outklachten. Door de coronacrisis lijkt er vaker sprake te zijn van dit type klachten (CNV 2020). In 2021 gaf ruim een derde van de werknemers in de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden werkdruk of werkstress op als reden voor het ziekteverzuim, en gaf 42% aan dat er maatregelen nodig zijn tegen werkstress (Van den Heuvel et al. 2022). Van de werkgevers in het Arbeidsvraagpanel geeft 94% zich hier ook verantwoordelijk voor te voelen. Een grote meerderheid geeft aan in te zetten op het tegengaan van werkstress, door het werkproces aan te passen en werknemers te helpen leren omgaan met werkstress. Slechts 8% van de werkgevers nam in 2021 geen van deze maatregelen. Er is wel sprake van duidelijke verschillen tussen sectoren. Dat is te rijmen met de aard van de werkzaamheden in deze sectoren en hoe vaak overspannenheid en burn-outklachten voorkomen. Zo zorgt dit type klachten in de bouw voor maar een klein aandeel van het werkgerelateerde ziekteverzuim en heeft dit dus ook minder aandacht in het beleid.

Van de werkgevers in het Arbeidsvraagpanel geeft ongeveer twee derde aan invloed te hebben op de mate van ervaren werkstress. Voor ongeveer een derde van de werkgevers is dit dus een probleem waarvan ze het gevoel hebben er weinig aan te kunnen doen. In kleine organisaties komt dit vaker voor dan in grote organisaties. Ook tussen sectoren zijn duidelijke verschillen zichtbaar. In de zorg en het onderwijs geven werkgevers het vaakst aan wel invloed te hebben op de mate van ervaren werkstress. Opvallend is ook dat een derde van de werkgevers vindt dat werknemers die veel werkstress ervaren niet geschikt zijn voor het werk dat ze doen. Vooral onder kleine organisaties komt deze opvatting relatief vaak voor, namelijk bij bijna twee op de vijf organisaties.