Arbeidsmarkt in kaartWerkgevers - editie 3

Klein deel ziekteverzuim werkgerelateerd

Het ziekteverzuim is volgens werkgevers bij twee derde van de organisaties niet werkgerelateerd, zoals te zien is in figuur 1. Daarnaast zien we dat werkgevers aangeven dat bij ruim een kwart (27%) een klein deel van het ziekteverzuim (deels) werkgerelateerd is. Deze cijfers komen grotendeels overeen met wat werknemers zelf aangeven: in 2018 gaf iets minder dan een kwart van de werknemers (24%) in de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden aan dat het meest recente ziekteverzuim het gevolg is van hun werk (CBS statline 2022). Slechts bij 6% was de helft (4%) of zelfs meer dan de helft (2%) van het ziekteverzuim overwegend of deels werkgerelateerd.

We zien flinke verschillen tussen kleine en grotere werkgevers. Van de kleine werkgevers geeft bijna 80% aan dat ziekteverzuim binnen hun organisatie nooit werkgerelateerd is, terwijl dit bij grote organisaties slechts 1 op de 6 werkgevers is. Binnen grote organisaties is in bijna twee derde van de organisaties een klein deel van het ziekteverzuim (deels) werkgerelateerd.

Bij een uitsplitsing naar sectoren springen het onderwijs en vooral de overheid eruit, omdat in deze sectoren ziekteverzuim vaker werkgerelateerd is. In andere sectoren geeft meer dan 60% van de werkgevers aan dat ziekteverzuim nooit aan het werk lag, maar in het onderwijs is dit slechts 52% en bij de overheid zelfs maar 29%. Bij een meerderheid van de overheidsinstanties (59%) is minder dan de helft van het ziekteverzuim wel (deels) werkgerelateerd. In het onderwijs geldt dit voor ruim een derde van de werkgevers (37%). Ook in de transportsector is ziekteverzuim bij een derde van de organisaties voor een klein deel werkgerelateerd. Bij werkgevers in andere sectoren ligt dit aandeel onder de 30%. Tot slot is bij de overheid (12%) en in het onderwijs (11%) de helft of zelfs meer van het ziekteverzuim binnen de organisatie voor een belangrijk deel werkgerelateerd. In andere sectoren ligt dit onder de 10%.

Werkgerelateerde klachten binnen organisaties zijn even vaak psychisch als lichamelijk

Wat voor ziekteverzuim precies werkgerelateerd is, hangt af van het type werk. Figuur 2 toont dat bijna de helft van de werkgevers (46%) aangeeft dat de meeste werkgerelateerde klachten binnen hun organisatie psychisch (overspannenheid of een burn-out) zijn. Een even groot deel van de werkgevers (ook 46%) geeft juist aan dat binnen hun organisatie de meest voorkomende werkgerelateerde klachten lichamelijk zijn, bijvoorbeeld door zwaar tillen of werk in een ongemakkelijke houding. Letsel door ongeval wordt slechts door 4% van de werkgevers genoemd als vaakst voorkomende klacht die aan werk gerelateerd is. We zien geen duidelijke verschillen tussen kleine en grote organisaties.

Wel zien we grote verschillen tussen sectoren in lijn met de aard van de werkzaamheden in die verschillende sectoren. In sectoren waar veel lichamelijk werk wordt gedaan, zijn lichamelijke klachten in een meerderheid van de organisaties de werkgerelateerde klachten die het vaakst voorkomen. Dit zien we met name in de bouw (85%), maar ook in de industrie- en landbouwsector (64%), de sector handel, horeca en reparatie (56%) en de transportsector (54%). In sectoren waar het werk meer om kennisoverdracht draait, zoals het onderwijs, de overheid en de zakelijke dienstverlening, zien we juist dat meer dan 70% van de werkgevers aangeeft dat werkgerelateerde klachten vooral psychisch zijn. In de zorg en de overige dienstverlening, waaronder bijvoorbeeld de kappers en ook een groot deel van de cultuursector vallen, zien we een meer evenwichtige verdeling tussen psychische en lichamelijke klachten als meest voorkomend. Letsel door ongeval komt het meest voor in de transport- en de industrie- en landbouwsector: in deze sectoren geeft ongeveer 1 op de 10 werkgevers aan dat letsel door ongeval het vaakst de oorzaak is van werkgerelateerde klachten.

Organisaties voelen zich verantwoordelijk voor werkstress en voeren hier vaak beleid op

Het grote merendeel van werkgevers, namelijk 94%, voelt zich verantwoordelijk om werkstress tegen te gaan (figuur 3). Dit geldt voor grote en voor kleine organisaties en ook tussen sectoren zijn er weinig verschillen. Slechts 3% van de werkgevers geeft aan zich hier niet verantwoordelijk voor te voelen.

Dit verantwoordelijkheidsgevoel is ook terug te zien in het beleid dat veel organisaties voeren. Zo toont figuur 3 ook dat meer dan 80% van de werkgevers aangeeft dat zij in hun organisatie het werkproces aanpassen om stress tegen te gaan. Hierbij zien we weinig verschillen tussen sectoren en tussen kleine en grote organisaties. Daarnaast geeft 71% aan in te zetten op leren omgaan met stress. Dit gebeurt vaker in grotere organisaties dan in kleinere organisaties. Ook tussen sectoren is er verschil in de inzet hierop. Zo wordt in het onderwijs, de zorg en bij de overheid vaker ingezet op het leren omgaan met stress dan in andere sectoren. Slechts 9% van de werkgevers doet geen poging het werkproces aan te passen én leert de werknemers ook niet om te gaan met stress. Dit zijn relatief vaak kleine organisaties en organisaties in de industrie, landbouw, de bouw en de overige dienstverlening.

In figuur 2 zagen we dat overspannen zijn en burn-outs de meest voorkomende werkgerelateerde klachten zijn binnen de overheid, in het onderwijs en de zakelijke dienstverlening. Van deze sectoren zien we in figuur 3 dat werkgevers bij de overheid en in het onderwijs relatief vaak extra inzetten op leren omgaan met stress. Zij proberen echter niet vaker dan werkgevers in andere sectoren het werkproces aan te passen. In de zakelijke dienstverlening, ook een sector waar werkgerelateerde klachten vaker psychisch van aard zijn, zien we in mindere mate terug dat werkgevers extra inzetten op leren omgaan met stress.