9 / 14
Hoe gaan werkgevers om met oudere werknemers?
De beroepsbevolking vergrijst en de overheid wil dat mensen langer doorwerken. Het is belangrijk dat werknemers niet voortijdig uitvallen door ziekte of werkloosheid. Wat is de houding van werkgevers tegenover oudere werknemers en welk beleid voeren ze voor deze groep?
Werkgevers positief over langer doorwerken
Steeds meer organisaties hebben 55-plussers in het personeelsbestand. In 2001/’02 had nog ruim de helft van de organisaties (54%) 55-plussers in dienst, in 2017/’18 was dat gestegen naar 79%. (Zie de kaart Hoe verandert de samenstelling van het personeelsbestand?).
Terwijl de pensioenleeftijd opschuift, veranderen ook de opvattingen van werkgevers over langer doorwerken. Dit is vooral goed te zien over een langere periode. Werkgevers met 55-plussers in dienst vinden het steeds vaker gewenst dat ouderen in hun organisatie langer doorwerken (figuur 1). In 2017/’18 vond 66% van de werkgevers het wenselijk dat werknemers doorwerken na hun 60e levensjaar. In 2001/’02 was dit nog 42%. Over werken na de pensioengerechtigde leeftijd in hun organisatie zijn werkgevers met 55-plussers in dienst minder enthousiast (figuur 2). Bijna de helft (47%) vindt dit niet wenselijk. In de periode 2009/’10-2017/’18 nam het aandeel werkgevers dat werken na de pensioengerechtigde leeftijd wenselijk acht licht toe van 15% naar 20%.
Figuur 1Opvattingen werkgevers over doorwerken na 60e jaar
| totaal | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2001/'02 | 2005/'06 | 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2017/’18 | |
| gewenst | 42,1 | 43,7 | 55,1 | 60,8 | 60,1 | 65,7 |
| neutraal | 39,2 | 34 | 29,2 | 26 | 26,6 | 25 |
| ongewenst | 18,7 | 22,3 | 15,7 | 13,3 | 13,2 | 9,2 |
| industrie en landbouw | ||||||
| 2001/'02 | 2005/'06 | 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2017/’18 | |
| gewenst | 44,3 | 43,1 | 57 | 66,1 | 62,6 | 66,6 |
| neutraal | 39,8 | 36,5 | 28,9 | 23,2 | 25,5 | 21,2 |
| ongewenst | 16 | 20,5 | 14,2 | 10,7 | 11,9 | 12,3 |
| bouwnijverheid | ||||||
| 2001/'02 | 2005/'06 | 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2017/’18 | |
| gewenst | 41,2 | 40,9 | 60,8 | 56,4 | 45,4 | 59,8 |
| neutraal | 34,9 | 21,8 | 23,3 | 24 | 25,5 | 23,6 |
| ongewenst | 23,8 | 37,3 | 15,9 | 19,6 | 29,1 | 16,6 |
| handel, horeca, reparatie | ||||||
| 2001/'02 | 2005/'06 | 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2017/’18 | |
| gewenst | 46,1 | 45,2 | 52 | 60,8 | 63,2 | 66,1 |
| neutraal | 38,5 | 31,9 | 30,5 | 26,3 | 25,3 | 25,1 |
| ongewenst | 15,4 | 23 | 17,4 | 12,9 | 11,6 | 8,8 |
| transport | ||||||
| 2001/'02 | 2005/'06 | 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2017/’18 | |
| gewenst | 40,5 | 47,5 | 50,1 | 71,4 | 60,9 | 73,1 |
| neutraal | 39,7 | 29 | 30,6 | 13,8 | 23,3 | 20,2 |
| ongewenst | 19,7 | 23,5 | 19,3 | 14,9 | 15,8 | 6,7 |
| zakelijke dienstverlening | ||||||
| 2001/'02 | 2005/'06 | 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2017/’18 | |
| gewenst | 40,1 | 42,5 | 64,6 | 59,6 | 62,6 | 73,9 |
| neutraal | 38,1 | 39,6 | 22,6 | 26,9 | 31,8 | 19,8 |
| ongewenst | 21,8 | 17,9 | 12,7 | 13,5 | 5,6 | 6,3 |
| zorg en welzijn | ||||||
| 2001/'02 | 2005/'06 | 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2017/’18 | |
| gewenst | 35,8 | 44,1 | 56,2 | 64,7 | 68,1 | 59,1 |
| neutraal | 45,6 | 37,7 | 31 | 27,8 | 22,3 | 31,9 |
| ongewenst | 18,6 | 18,3 | 12,8 | 7,5 | 9,6 | 8,9 |
| overige dienstverlening | ||||||
| 2001/'02 | 2005/'06 | 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2017/’18 | |
| gewenst | 42,3 | 51,9 | 53,2 | 64 | 60,4 | 54,5 |
| neutraal | 34,2 | 39,9 | 35,2 | 23,8 | 28 | 35,8 |
| ongewenst | 23,5 | 8,2 | 11,5 | 12,2 | 11,6 | 9,6 |
| overheid | ||||||
| 2001/'02 | 2005/'06 | 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2017/’18 | |
| gewenst | 49,1 | 52,9 | 50,4 | 67,5 | 59,3 | 73,2 |
| neutraal | 38 | 29,5 | 34,5 | 22,8 | 27,5 | 22,9 |
| ongewenst | 12,9 | 17,6 | 15,1 | 9,7 | 13,2 | 4 |
| onderwijs | ||||||
| 2001/'02 | 2005/'06 | 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2017/’18 | |
| gewenst | 35,5 | 34,4 | 42,8 | 46,2 | 45,4 | 59,1 |
| neutraal | 43,9 | 34,9 | 35,4 | 35,8 | 34,6 | 30,5 |
| ongewenst | 20,7 | 30,7 | 21,7 | 18 | 20 | 10,4 |
Bron:SCP (AVP ‘01/‘02 - ‘17/‘18)
Figuur 2Opvattingen werkgevers over doorwerken na pensioengerechtigde leeftijd
| totaal | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2015/’16 | 2017/’18 | |
| gewenst | 14,8 | 16,9 | 19 | 19,2 | 19,7 |
| neutraal | 26,9 | 32,2 | 30,2 | 31,6 | 33,2 |
| ongewenst | 58,3 | 51 | 50,8 | 49,3 | 47,1 |
| industrie en landbouw | |||||
| 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2015/’16 | 2017/’18 | |
| gewenst | 15,5 | 22,3 | 20,7 | 25,1 | 21,4 |
| neutraal | 23,9 | 28 | 25,8 | 30,6 | 30,3 |
| ongewenst | 60,6 | 49,7 | 53,5 | 44,3 | 48,3 |
| bouwnijverheid | |||||
| 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2015/’16 | 2017/’18 | |
| gewenst | 11,3 | 9,5 | 10,8 | 18,1 | 23,4 |
| neutraal | 14,8 | 26 | 17 | 18,2 | 26,1 |
| ongewenst | 73,9 | 64,5 | 72,1 | 63,8 | 50,5 |
| handel, horeca, reparatie | |||||
| 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2015/’16 | 2017/’18 | |
| gewenst | 16 | 21,8 | 21,1 | 18,6 | 23,6 |
| neutraal | 30,7 | 29,8 | 31,6 | 33,7 | 29,4 |
| ongewenst | 53,3 | 48,4 | 47,3 | 47,6 | 47 |
| transport | |||||
| 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2015/’16 | 2017/’18 | |
| gewenst | 17,5 | 31,4 | 25,3 | 32,2 | 33,7 |
| neutraal | 21 | 24,5 | 23,2 | 28,9 | 31 |
| ongewenst | 61,5 | 44 | 51,5 | 38,9 | 35,3 |
| zakelijke dienstverlening | |||||
| 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2015/’16 | 2017/’18 | |
| gewenst | 18,2 | 15,1 | 24,1 | 24,8 | 16,8 |
| neutraal | 36,5 | 47 | 42,3 | 37,6 | 47,4 |
| ongewenst | 45,3 | 37,9 | 33,7 | 37,7 | 35,8 |
| zorg en welzijn | |||||
| 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2015/’16 | 2017/’18 | |
| gewenst | 15,9 | 12,6 | 17,1 | 11,6 | 14,4 |
| neutraal | 24,1 | 33,1 | 34,7 | 31,7 | 33,8 |
| ongewenst | 60 | 54,2 | 48,2 | 56,8 | 51,8 |
| overige dienstverlening | |||||
| 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2015/’16 | 2017/’18 | |
| gewenst | 13,8 | 13,5 | 21,6 | 14,4 | 17,2 |
| neutraal | 27,4 | 35,2 | 35,1 | 35,9 | 27,7 |
| ongewenst | 58,9 | 51,3 | 43,3 | 49,8 | 55,1 |
| overheid | |||||
| 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2015/’16 | 2017/’18 | |
| gewenst | 13,2 | 15,3 | 11,5 | 4,3 | 7,8 |
| neutraal | 33,4 | 37,7 | 43,2 | 26,3 | 29,3 |
| ongewenst | 53,4 | 47 | 45,3 | 69,4 | 62,9 |
| onderwijs | |||||
| 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2015/’16 | 2017/’18 | |
| gewenst | 5,4 | 4,6 | 6,8 | 14,9 | 12,6 |
| neutraal | 20,3 | 25,9 | 24,2 | 25,4 | 25,8 |
| ongewenst | 74,3 | 69,5 | 69 | 59,7 | 61,6 |
Bron:SCP (AVP ‘09/‘10 - ‘17/‘18)
Meeste werkgevers positief over functioneren oudere werknemers
Driekwart (77%) van de werkgevers met 55-plussers in dienst vindt dat 55-plussers in hun organisatie even goed functioneren als werknemers jonger dan 55 jaar (figuur 3). 13% vindt dat ouderen zelfs beter presteren. Een op de 10 werkgevers is van mening dat 55-plussers in hun organisatie slechter functioneren dan werknemers jonger dan 55 jaar. Ook is 65% van mening dat de productiviteit van 55-plussers in hun organisatie gelijk is aan hun loonkosten (figuur 4). 13% zegt dat deze hoger ligt. Ruim een vijfde (22%) vindt dat de productiviteit van ouderen lager ligt dan hun loonkosten rechtvaardigen. Deze opvattingen fluctueren over de tijd, maar vertonen geen duidelijke trend.
Hoewel werkgevers overwegend positief zijn over de ouderen in hun organisatie, blijkt uit ander onderzoek dat ouderen die hun baan verliezen moeilijk weer aan het werk komen. Werkgevers zijn terughoudend om ouderen in dienst te nemen. Dit komt niet (alleen) doordat ouderen te duur zijn in verhouding tot hun productiviteit: als ouderen een lagere inkomenseis stellen, stijgt hun werkhervattingskans niet (Vlasblom en Schippers 2019).
Figuur 3Opvattingen over functioneren 55-plussers ten opzichte van werknemers jonger dan 55 jaar
| slechter | even goed | beter | |
|---|---|---|---|
| totaal | 10 | 77,1 | 12,9 |
| industrie en landbouw | 14 | 69,7 | 16,3 |
| bouwnijverheid | 15,1 | 72,2 | 12,7 |
| handel, horeca, reparatie | 10 | 74,4 | 15,5 |
| transport | 7,1 | 72 | 20,9 |
| zakelijke dienstverlening | 9 | 80,4 | 10,6 |
| zorg en welzijn | 7,9 | 80,7 | 11,4 |
| overige dienstverlening | 5,6 | 79,6 | 14,8 |
| overheid | 6 | 92,1 | 1,8 |
| onderwijs | 11 | 84,8 | 4,1 |
Bron:SCP (AVP ‘17/‘18)
Figuur 4Opvattingen over productiviteit oudere werknemers ten opzichte van hun loonkosten
| lager | gelijk | hoger | |
|---|---|---|---|
| totaal | 22,2 | 64,5 | 13,3 |
| industrie en landbouw | 29,1 | 59,6 | 11,3 |
| bouwnijverheid | 31,4 | 58 | 10,6 |
| handel, horeca, reparatie | 26 | 62,2 | 11,8 |
| transport | 18,7 | 71,3 | 10 |
| zakelijke dienstverlening | 18,5 | 61,2 | 20,2 |
| zorg en welzijn | 17,7 | 74,3 | 8 |
| overige dienstverlening | 18,1 | 62,5 | 19,5 |
| overheid | 19,3 | 73,9 | 6,8 |
| onderwijs | 12,3 | 74 | 13,7 |
Bron:SCP (AVP ‘17/‘18)
Minder ontlastende maatregelen voor ouderen
Vier op 10 (39%) organisaties geven prioriteit aan ouderenbeleid (zie de kaart Heeft doelgroepenbeleid prioriteit?). Maatregelen om oudere werknemers beter en prettiger te laten functioneren zijn een vorm van ouderenbeleid. Dit zijn ontzie- en ontwikkelmaatregelen. De inzet van ontlastende maatregelen voor oudere werknemers kent een licht dalende trend. Werkgevers met 55-plussers in dienst kiezen vooral voor extra vrije dagen (63%), kortere werkweken (36%) en taakverlichting (31%) (figuur 5). Demotie - het neerwaarts aanpassen van functie en salaris - komt van de genoemde maatregelen het minst voor (7%). Het aandeel organisaties met ontwikkelmaatregelen voor oudere werknemers nam in de periode 2007/’08-2017/’18 niet af.
Figuur 5Maatregelen voor oudere werknemers
| 2007/'08 | 2009/'10 | 2011/'12 | 2013/'14 | 2015/’16 | 2017/’18 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| alle maatregelen voor oudere werknemers | 90,5 | 86,5 | 88,7 | 89,5 | 84,6 | 82,3 | |
| extra vrije dagen | 74,4 | 72,6 | 72,2 | 71 | 65,9 | 63,2 | |
| kortere werkweek | 45,4 | 39,2 | 39,2 | 33,2 | 35,9 | 35,8 | |
| taakverlichting | 35,4 | 34,3 | 33,1 | 32,3 | 29,2 | 30,7 | |
| stimuleren cursusdeelname | 25,4 | 21,3 | 24,5 | 25,2 | 25,4 | 27,1 | |
| ander takenpakket | 26,3 | 25,2 | 27,2 | 24,8 | 22,6 | 23,1 | |
| geen onregelmatige of ploegendienst | 23,1 | 23,9 | 22,6 | 20,2 | 19,4 | 18 | |
| aanpassing werktijden | 21,2 | 18,1 | 16,9 | 13,9 | 17,1 | 14,1 | |
| vrijstelling overwerk | 23,3 | 18 | 18,8 | 16,2 | 16,2 | 16,4 | |
| teruggang functie en salaris | 5,1 | 4,7 | 5,7 | 7 | 8,7 | 6,6 |
Bron:SCP (AVP ‘17/‘18)
Werkgevers kunnen ook regelingen inzetten voor vervroegd uittreden of vervroegd pensioen. De overheid ontmoedigt dit, omdat het de arbeidsdeelname van ouderen vermindert. Dit beleid komt in organisaties dan ook steeds minder voor. Download bronbestand (spreadsheet). In 2003/’04 had bijna driekwart (72%) van de bedrijven met 55-plussers in dienst zo’n regeling, in 2017/’18 slonk dat tot ongeveer een kwart (24%). In sommige sectoren is dit aandeel hoger, vooral in de bouwnijverheid, de overheid en het onderwijs (circa 45%).
Literatuur
Vlasblom, J.D. en J. Schippers (2019). Werkloze ouderen weer aan het werk? Het effect van reserveringsloon en zoekintensiteit. In: Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, jg. 35, nr. 1, p. 6-25.
Deze kaart citeren
Echtelt, P. van (2019). Hoe gaan werkgevers om met oudere werknemers?. In: Arbeidsmarkt in kaart: Werkgevers - editie 2. Geraadpleegd op [datum vandaag] via https://digitaal.scp.nl/arbeidsmarkt-in-kaart-werkgevers-editie-2/hoe-gaan-werkgevers-om-met-oudere-werknemers.
Informatie noten
In het pensioenakkoord van 2019 is afgesproken dat de AOW-leeftijd de komende jaren stapsgewijs omhooggaat tot 67 jaar in 2024. Daarna is de pensioenleeftijd gekoppeld aan de levensverwachting. Per jaar dat we langer leven, stijgt de AOW-leeftijd met 8 maanden. Aanvankelijk zou de pensioenleeftijd sneller stijgen, maar in het pensioenakkoord is afgesproken dit te vertragen (www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/pensioen).
Ontziemaatregelen maken het werk minder zwaar, zoals het aanpassen van werkuren of het verlichten van taken. Ontwikkelmaatregelen houden de kennis en vaardigheden van oudere werknemers op peil, zoals het volgen van scholing of cursussen.