Arbeidsmarkt in kaartWerkgevers - editie 2

9 / 14

Hoe gaan werkgevers om met oudere werknemers?

Auteur: Patricia van Echtelt

De beroepsbevolking vergrijst en de overheid wil dat mensen langer doorwerken. Het is belangrijk dat werknemers niet voortijdig uitvallen door ziekte of werkloosheid. Wat is de houding van werkgevers tegenover oudere werknemers en welk beleid voeren ze voor deze groep?

Werkgevers positief over langer doorwerken

Steeds meer organisaties hebben 55-plussers in het personeelsbestand. In 2001/’02 had nog ruim de helft van de organisaties (54%) 55-plussers in dienst, in 2017/’18 was dat gestegen naar 79%. (Zie de kaart Hoe verandert de samenstelling van het personeelsbestand?).

Terwijl de pensioenleeftijd opschuift, veranderen ook de opvattingen van werkgevers over langer doorwerken. Dit is vooral goed te zien over een langere periode. Werkgevers met 55-plussers in dienst vinden het steeds vaker gewenst dat ouderen in hun organisatie langer doorwerken (figuur 1). In 2017/’18 vond 66% van de werkgevers het wenselijk dat werknemers doorwerken na hun 60e levensjaar. In 2001/’02 was dit nog 42%. Over werken na de pensioengerechtigde leeftijd in hun organisatie zijn werkgevers met 55-plussers in dienst minder enthousiast (figuur 2). Bijna de helft (47%) vindt dit niet wenselijk. In de periode 2009/’10-2017/’18 nam het aandeel werkgevers dat werken na de pensioengerechtigde leeftijd wenselijk acht licht toe van 15% naar 20%.

Figuur 1Opvattingen werkgevers over doorwerken na 60e jaar

totaal
2001/'02 2005/'06 2009/'10 2011/'12 2013/'14 2017/’18
gewenst 42,1 43,7 55,1 60,8 60,1 65,7
neutraal 39,2 34 29,2 26 26,6 25
ongewenst 18,7 22,3 15,7 13,3 13,2 9,2
industrie en landbouw
2001/'02 2005/'06 2009/'10 2011/'12 2013/'14 2017/’18
gewenst 44,3 43,1 57 66,1 62,6 66,6
neutraal 39,8 36,5 28,9 23,2 25,5 21,2
ongewenst 16 20,5 14,2 10,7 11,9 12,3
bouwnijverheid
2001/'02 2005/'06 2009/'10 2011/'12 2013/'14 2017/’18
gewenst 41,2 40,9 60,8 56,4 45,4 59,8
neutraal 34,9 21,8 23,3 24 25,5 23,6
ongewenst 23,8 37,3 15,9 19,6 29,1 16,6
handel, horeca, reparatie
2001/'02 2005/'06 2009/'10 2011/'12 2013/'14 2017/’18
gewenst 46,1 45,2 52 60,8 63,2 66,1
neutraal 38,5 31,9 30,5 26,3 25,3 25,1
ongewenst 15,4 23 17,4 12,9 11,6 8,8
transport
2001/'02 2005/'06 2009/'10 2011/'12 2013/'14 2017/’18
gewenst 40,5 47,5 50,1 71,4 60,9 73,1
neutraal 39,7 29 30,6 13,8 23,3 20,2
ongewenst 19,7 23,5 19,3 14,9 15,8 6,7
zakelijke dienstverlening
2001/'02 2005/'06 2009/'10 2011/'12 2013/'14 2017/’18
gewenst 40,1 42,5 64,6 59,6 62,6 73,9
neutraal 38,1 39,6 22,6 26,9 31,8 19,8
ongewenst 21,8 17,9 12,7 13,5 5,6 6,3
zorg en welzijn
2001/'02 2005/'06 2009/'10 2011/'12 2013/'14 2017/’18
gewenst 35,8 44,1 56,2 64,7 68,1 59,1
neutraal 45,6 37,7 31 27,8 22,3 31,9
ongewenst 18,6 18,3 12,8 7,5 9,6 8,9
overige dienstverlening
2001/'02 2005/'06 2009/'10 2011/'12 2013/'14 2017/’18
gewenst 42,3 51,9 53,2 64 60,4 54,5
neutraal 34,2 39,9 35,2 23,8 28 35,8
ongewenst 23,5 8,2 11,5 12,2 11,6 9,6
overheid
2001/'02 2005/'06 2009/'10 2011/'12 2013/'14 2017/’18
gewenst 49,1 52,9 50,4 67,5 59,3 73,2
neutraal 38 29,5 34,5 22,8 27,5 22,9
ongewenst 12,9 17,6 15,1 9,7 13,2 4
onderwijs
2001/'02 2005/'06 2009/'10 2011/'12 2013/'14 2017/’18
gewenst 35,5 34,4 42,8 46,2 45,4 59,1
neutraal 43,9 34,9 35,4 35,8 34,6 30,5
ongewenst 20,7 30,7 21,7 18 20 10,4

Bron:SCP (AVP ‘01/‘02 - ‘17/‘18)

Data:Download bronbestand (spreadsheet)

Figuur 2Opvattingen werkgevers over doorwerken na pensioengerechtigde leeftijd

totaal
2009/'10 2011/'12 2013/'14 2015/’16 2017/’18
gewenst 14,8 16,9 19 19,2 19,7
neutraal 26,9 32,2 30,2 31,6 33,2
ongewenst 58,3 51 50,8 49,3 47,1
industrie en landbouw
2009/'10 2011/'12 2013/'14 2015/’16 2017/’18
gewenst 15,5 22,3 20,7 25,1 21,4
neutraal 23,9 28 25,8 30,6 30,3
ongewenst 60,6 49,7 53,5 44,3 48,3
bouwnijverheid
2009/'10 2011/'12 2013/'14 2015/’16 2017/’18
gewenst 11,3 9,5 10,8 18,1 23,4
neutraal 14,8 26 17 18,2 26,1
ongewenst 73,9 64,5 72,1 63,8 50,5
handel, horeca, reparatie
2009/'10 2011/'12 2013/'14 2015/’16 2017/’18
gewenst 16 21,8 21,1 18,6 23,6
neutraal 30,7 29,8 31,6 33,7 29,4
ongewenst 53,3 48,4 47,3 47,6 47
transport
2009/'10 2011/'12 2013/'14 2015/’16 2017/’18
gewenst 17,5 31,4 25,3 32,2 33,7
neutraal 21 24,5 23,2 28,9 31
ongewenst 61,5 44 51,5 38,9 35,3
zakelijke dienstverlening
2009/'10 2011/'12 2013/'14 2015/’16 2017/’18
gewenst 18,2 15,1 24,1 24,8 16,8
neutraal 36,5 47 42,3 37,6 47,4
ongewenst 45,3 37,9 33,7 37,7 35,8
zorg en welzijn
2009/'10 2011/'12 2013/'14 2015/’16 2017/’18
gewenst 15,9 12,6 17,1 11,6 14,4
neutraal 24,1 33,1 34,7 31,7 33,8
ongewenst 60 54,2 48,2 56,8 51,8
overige dienstverlening
2009/'10 2011/'12 2013/'14 2015/’16 2017/’18
gewenst 13,8 13,5 21,6 14,4 17,2
neutraal 27,4 35,2 35,1 35,9 27,7
ongewenst 58,9 51,3 43,3 49,8 55,1
overheid
2009/'10 2011/'12 2013/'14 2015/’16 2017/’18
gewenst 13,2 15,3 11,5 4,3 7,8
neutraal 33,4 37,7 43,2 26,3 29,3
ongewenst 53,4 47 45,3 69,4 62,9
onderwijs
2009/'10 2011/'12 2013/'14 2015/’16 2017/’18
gewenst 5,4 4,6 6,8 14,9 12,6
neutraal 20,3 25,9 24,2 25,4 25,8
ongewenst 74,3 69,5 69 59,7 61,6

Bron:SCP (AVP ‘09/‘10 - ‘17/‘18)

Data:Download bronbestand (spreadsheet)

Meeste werkgevers positief over functioneren oudere werknemers

Driekwart (77%) van de werkgevers met 55-plussers in dienst vindt dat 55-plussers in hun organisatie even goed functioneren als werknemers jonger dan 55 jaar (figuur 3). 13% vindt dat ouderen zelfs beter presteren. Een op de 10 werkgevers is van mening dat 55-plussers in hun organisatie slechter functioneren dan werknemers jonger dan 55 jaar. Ook is 65% van mening dat de productiviteit van 55-plussers in hun organisatie gelijk is aan hun loonkosten (figuur 4). 13% zegt dat deze hoger ligt. Ruim een vijfde (22%) vindt dat de productiviteit van ouderen lager ligt dan hun loonkosten rechtvaardigen. Deze opvattingen fluctueren over de tijd, maar vertonen geen duidelijke trend.

Hoewel werkgevers overwegend positief zijn over de ouderen in hun organisatie, blijkt uit ander onderzoek dat ouderen die hun baan verliezen moeilijk weer aan het werk komen. Werkgevers zijn terughoudend om ouderen in dienst te nemen. Dit komt niet (alleen) doordat ouderen te duur zijn in verhouding tot hun productiviteit: als ouderen een lagere inkomenseis stellen, stijgt hun werkhervattingskans niet (Vlasblom en Schippers 2019).

Figuur 3Opvattingen over functioneren 55-plussers ten opzichte van werknemers jonger dan 55 jaar

slechter even goed beter
totaal 10 77,1 12,9
industrie en landbouw 14 69,7 16,3
bouwnijverheid 15,1 72,2 12,7
handel, horeca, reparatie 10 74,4 15,5
transport 7,1 72 20,9
zakelijke dienstverlening 9 80,4 10,6
zorg en welzijn 7,9 80,7 11,4
overige dienstverlening 5,6 79,6 14,8
overheid 6 92,1 1,8
onderwijs 11 84,8 4,1

Bron:SCP (AVP ‘17/‘18)

Data:Download bronbestand (spreadsheet)

Figuur 4Opvattingen over productiviteit oudere werknemers ten opzichte van hun loonkosten

lager gelijk hoger
totaal 22,2 64,5 13,3
industrie en landbouw 29,1 59,6 11,3
bouwnijverheid 31,4 58 10,6
handel, horeca, reparatie 26 62,2 11,8
transport 18,7 71,3 10
zakelijke dienstverlening 18,5 61,2 20,2
zorg en welzijn 17,7 74,3 8
overige dienstverlening 18,1 62,5 19,5
overheid 19,3 73,9 6,8
onderwijs 12,3 74 13,7

Bron:SCP (AVP ‘17/‘18)

Data:Download bronbestand (spreadsheet)

Minder ontlastende maatregelen voor ouderen

Vier op 10 (39%) organisaties geven prioriteit aan ouderenbeleid (zie de kaart Heeft doelgroepenbeleid prioriteit?). Maatregelen om oudere werknemers beter en prettiger te laten functioneren zijn een vorm van ouderenbeleid. Dit zijn ontzie- en ontwikkelmaatregelen. De inzet van ontlastende maatregelen voor oudere werknemers kent een licht dalende trend. Werkgevers met 55-plussers in dienst kiezen vooral voor extra vrije dagen (63%), kortere werkweken (36%) en taakverlichting (31%) (figuur 5). Demotie - het neerwaarts aanpassen van functie en salaris - komt van de genoemde maatregelen het minst voor (7%). Het aandeel organisaties met ontwikkelmaatregelen voor oudere werknemers nam in de periode 2007/’08-2017/’18 niet af.

Figuur 5Maatregelen voor oudere werknemers

2007/'08 2009/'10 2011/'12 2013/'14 2015/’16 2017/’18
alle maatregelen voor oudere werknemers 90,5 86,5 88,7 89,5 84,6 82,3
extra vrije dagen 74,4 72,6 72,2 71 65,9 63,2
kortere werkweek 45,4 39,2 39,2 33,2 35,9 35,8
taakverlichting 35,4 34,3 33,1 32,3 29,2 30,7
stimuleren cursusdeelname 25,4 21,3 24,5 25,2 25,4 27,1
ander takenpakket 26,3 25,2 27,2 24,8 22,6 23,1
geen onregelmatige of ploegendienst 23,1 23,9 22,6 20,2 19,4 18
aanpassing werktijden 21,2 18,1 16,9 13,9 17,1 14,1
vrijstelling overwerk 23,3 18 18,8 16,2 16,2 16,4
teruggang functie en salaris 5,1 4,7 5,7 7 8,7 6,6

Bron:SCP (AVP ‘17/‘18)

Data:Download bronbestand (spreadsheet)

Werkgevers kunnen ook regelingen inzetten voor vervroegd uittreden of vervroegd pensioen. De overheid ontmoedigt dit, omdat het de arbeidsdeelname van ouderen vermindert. Dit beleid komt in organisaties dan ook steeds minder voor. Download bronbestand (spreadsheet). In 2003/’04 had bijna driekwart (72%) van de bedrijven met 55-plussers in dienst zo’n regeling, in 2017/’18 slonk dat tot ongeveer een kwart (24%). In sommige sectoren is dit aandeel hoger, vooral in de bouwnijverheid, de overheid en het onderwijs (circa 45%).

Literatuur

Vlasblom, J.D. en J. Schippers (2019). Werkloze ouderen weer aan het werk? Het effect van reserveringsloon en zoekintensiteit. In: Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, jg. 35, nr. 1, p. 6-25.

Deze kaart citeren

Echtelt, P. van (2019). Hoe gaan werkgevers om met oudere werknemers?. In: Arbeidsmarkt in kaart: Werkgevers - editie 2. Geraadpleegd op [datum vandaag] via https://digitaal.scp.nl/arbeidsmarkt-in-kaart-werkgevers-editie-2/hoe-gaan-werkgevers-om-met-oudere-werknemers.

Informatie noten

In het pensioenakkoord van 2019 is afgesproken dat de AOW-leeftijd de komende jaren stapsgewijs omhooggaat tot 67 jaar in 2024. Daarna is de pensioenleeftijd gekoppeld aan de levensverwachting. Per jaar dat we langer leven, stijgt de AOW-leeftijd met 8 maanden. Aanvankelijk zou de pensioenleeftijd sneller stijgen, maar in het pensioenakkoord is afgesproken dit te vertragen (www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/pensioen).

Ontziemaatregelen maken het werk minder zwaar, zoals het aanpassen van werkuren of het verlichten van taken. Ontwikkelmaatregelen houden de kennis en vaardigheden van oudere werknemers op peil, zoals het volgen van scholing of cursussen.