Arbeidsmarkt in kaartWel- en niet-werkenden – editie 2

Steeds meer werknemers hebben een tijdelijke aanstelling

Op de Nederlandse arbeidsmarkt hebben steeds meer werknemers een flexibel dienstverband. In de afgelopen 15 jaar nam hun aantal toe van 1,1 miljoen in 2006 naar bijna 2 miljoen in 2019 (TNO et al. 2019).

Een gebrek aan baanzekerheid is niet het enige verschil tussen degenen met een flexibel en een vast dienstverband. Zo krijgen flexwerkers minder betaald voor hetzelfde werk dan mensen met een vast dienstverband, volgen flexwerkers minder vaak een opleiding, hebben zij minder inspraak en werken ze vaker onder slechtere arbeidsomstandigheden, zoals in ploegen- of wisseldiensten of ’s nachts (Van Echtelt et al. 2016). Over de vraag of een flexibel dienstverband dient als opstapje naar een vaste aanstelling of dat degenen met een flexibel dienstverband het ene tijdelijke contract met het andere blijven afwisselen, bestaan verschillende inzichten (zie o.a. Bekker en Van Deurzen 2019; De Graaf-Zijl et al. 2011; De Lange et al. 2013; Leschke 2009; Mattijssen en Pavlopoulos 2019; McGinnity et al. 2005).

Op 1 januari 2015 is de Wet werk en zekerheid (Wwz) ingevoerd om verschillen tussen flexwerkers en werknemers in vaste dienst te verkleinen. De wet moet werkgevers stimuleren om werknemers met een tijdelijk contract sneller in vaste dienst te nemen en om het langdurige en oneigenlijke gebruik van flexibele arbeidsrelaties te ontmoedigen. Om te beoordelen of de wet slaagt in haar opzet, is afgesproken dat deze wordt geëvalueerd. De uitkomsten daarvan verschijnen in de eerste helft van 2020. Voor die tijd zijn al veranderingen in de regelgeving aangebracht; op 1 januari 2020 is de Wwz vervangen door de Wet arbeidsmarkt in balans (Wab). Overigens gaat de discussie over de regelgeving ook na de invoering van de Wab door. Daarom blijft de vraag relevant: slagen flexwerkers erin om een vaste aanstelling te krijgen?

Meer flexwerkers kregen een vast contract

Om te achterhalen of werknemers met een tijdelijk contract een vaste aanstelling krijgen, bekijken we hoe flexwerkers met een aanstelling van minder dan 1 jaar er 2 jaar later voor staan (zie figuur 1). Tussen 2016 en 2018 heeft ruim 40% van de flexwerkers een vast dienstverband bij hun huidige werkgever gekregen. Ruim 1 op de 8 heeft de werkgever waar ze in 2016 werkten verlaten en heeft in 2018 bij een nieuwe werkgever een vast contract gekregen. Daarmee heeft iets meer dan de helft van degenen die in 2016 een tijdelijk contract hadden in 2018 een vast dienstverband. Dat is een duidelijke toename ten opzichte van 2014-2016; in die periode wisten ongeveer 4 op de 10 werknemers hun tijdelijke aanstelling in een vast dienstverband om te zetten. De toename tussen 2014-2016 en 2016-2018 komt vooral voor rekening van degenen die bij hun huidige werkgever een vaste aanstelling hebben gekregen (31% in 2014-2016 en 41% in 2016-2018). Daar zal het aantrekken van de economie toe hebben bijgedragen. De vraag is of de Wwz dat ook heeft gedaan. Om daar een goed antwoord op te kunnen geven, hebben we een uitgebreidere dataset nodig dan die wij tot onze beschikking hebben. Om toch een eerste indruk te krijgen, vergelijken we de situatie in 2012-2014 met die in 2014-2016. Degenen die in 2014 een tijdelijk contract hadden van minder dan 1 jaar zouden in 2016 de gevolgen van de wet – die in 2015 van kracht werd – moeten hebben ondervonden. Tussen 2012-2014 en 2014-2016 is het aandeel werkenden met een tijdelijk dienstverband dat 2 jaar later bij de huidige werkgever een contract voor onbepaalde tijd heeft min of meer hetzelfde gebleven. Dat zou erop kunnen wijzen dat de Wwz het omzetten van tijdelijke contracten in vaste dienstverbanden niet sterk heeft gestimuleerd.