Arbeidsmarkt in kaartWel- en niet-werkenden – editie 2

Overheid versoberde werkloosheidsuitkering meerdere keren

Baanverlies is meestal een vervelende ervaring. Het inkomen van mensen daalt dan vaak flink (Soede et al. 2009), en ook gaat het welbevinden van een deel van hen achteruit (Merens en Josten 2016). Hoe langer mensen werkloos zijn, hoe kleiner hun kans is op nieuw werk (De Jong et al. 2012), en dus op verbetering van hun positie. De overheid vindt het daarom belangrijk dat mensen die hun werk kwijt raken zo snel mogelijk weer aan de slag gaan. Snelle werkhervatting is bovendien gunstig voor de overheidsfinanciën: als mensen korter werkloos zijn, zijn de uitgaven aan uitkeringen immers kleiner.

De overheid verwacht dat werklozen eerder werk vinden als ze vaak solliciteren en ook reageren op vacatures onder hun niveau. Ze versoberde de werkloosheidsuitkeringen (WW) de afgelopen decennia daarom verschillende keren om werklozen tot zulk intensief en breed zoekgedrag aan te sporen.

De meeste maatregelen traden in werking vanaf 2003 en later (Vrooman 2016). Zo verkortte de overheid de maximale duur van de werkloosheidsuitkering in 2003, 2006 en 2015. Verder wijzigde de overheid de berekening van het arbeidsverleden in 2005, waardoor jongere generaties bij hetzelfde arbeidsverleden korter recht krijgen op WW dan oudere generaties Ook de richtlijn over passende vacatures scherpte de overheid verschillende keren aan: in 1996, 2008 en 2015. WW-ontvangers moeten daardoor sneller dan vroeger tevens solliciteren naar functies ver onder hun niveau.

Veel van de maatregelen golden alleen voor mensen die pas daarna in de WW instroomden. Eventuele effecten van deze maatregelen op het zoekgedrag van WW’ers zullen dus geleidelijk zichtbaar worden, wanneer steeds meer mensen die al een uitkering hadden deze verlaten hebben.

Wat zijn de sollicitatie-inspanningen van werklozen met WW-uitkering?

Deze kaart laat zien hoe actief werklozen met een WW-uitkering naar ander werk zoeken. De cijfers zijn exclusief WW’ers die vanwege hun leeftijd geen sollicitatieplicht hebben. Omdat ons databestand in economisch goede jaren weinig WW’ers bevat, zijn de gegevens van telkens 2 peilingen samengevoegd.

Aantal sollicitaties per WW’er bleef tussen 2004-2018 gelijk

Werklozen solliciteerden in 2016-2018 gemiddeld 4,7 keer per 4 weken (zie figuur 1). Dat is vrijwel net zoveel als in de periode ervoor (2004-2014). De herhaalde versobering van de WW ging dus niet gepaard met een continue stijging van het aantal sollicitaties per persoon.

Tussen 1996-1998 en 2004-2006 steeg dat aantal wel, namelijk van gemiddeld 2,3 per 4 weken naar gemiddeld 4,9. De toename in die jaren ligt vermoedelijk aan de invoering destijds van een uniforme richtlijn voor het minimum aantal sollicitatieactiviteiten, namelijk 4 per 4 weken (Lisv 1998). Het aantal sollicitaties steeg immers naar net iets boven dat niveau. De inkorting van de WW-duur droeg waarschijnlijk niet bij aan de toename van het aantal sollicitaties, want daarvoor kwam de groei van het gemiddelde aantal sollicitaties te vroeg tot stilstand.

Salaris waartegen WW’ers baan accepteren ongewijzigd

De salarisvoorwaarden van WW’ers bleven tussen 2004-2018 eveneens hetzelfde (zie figuur 2). De kortere duur van de WW en de aanscherping van de richtlijn over passende arbeid gingen dus niet gepaard met een verlaging daarvan. De gemiddelde WW’er wilde in 2016-2018 in een nieuwe baan minstens 90% verdienen van het bedrag dat iemand met een gelijke opleiding en ervaring krijgt (zie figuur 2), net zoals in eerdere jaren. In feite komt dat erop neer dat ze een lager salaris dan in hun vorige functie aanvaardbaar vinden, maar er wel op vooruit willen gaan ten opzichte van hun WW-uitkering. Die bedraagt meestal 70% bruto; netto zal dat iets hoger zijn.

Minder voorwaarden aan het type contract

Wel stellen WW’ers nu minder voorwaarden aan het type werk dat ze zoeken dan vroeger: tijdelijk of vast (zie figuur 3). In 2016-2018 zei 44% dat het hen niet uitmaakte of het om tijdelijk of vast werk ging. In de jaren daarvoor lag dat aandeel lager, namelijk rond de 30%. Er is op grond van onze gegevens niet te zeggen waar dit aan ligt: de versobering van de werkloosheidsuitkeringen of het feit dat tijdelijk werk nu meer voorkomt dan toen.