Arbeidsmarkt in kaart Wel‍-‍ ‍en niet‍-‍werkenden –‍ editie 1

Helft werkenden vindt dat veranderingen op het werk bijleren noodzakelijk maken

De overheid benadrukt het belang van een leven lang leren. Alleen zó kunnen mensen zich voorbereiden op veranderingen in hun werk en duurzaam inzetbaar blijven in een steeds dynamischer arbeidsmarkt (TK 2018/2019). De helft van de werkenden in 2016 (dat zijn werknemers en zelfstandigen samen) was het daarmee eens: ook zij vonden dat de vele veranderingen op het werk bijleren noodzakelijk maken. Mannen, hoogopgeleiden en jonge werkenden bevestigen dat nog wat vaker dan vrouwen, lageropgeleiden en 55-plussers (zie bijlage). Ook werkenden bij de overheid, in de zakelijke dienstverlening en in de sectoren zorg en welzijn en onderwijs vonden vaker dan in andere sectoren dat de ontwikkelingen op hun werk hard gaan en vragen om bijleren. De werkgevers in deze sectoren beamen dat (zie Hoe vergroten werkgevers kennis personeel?).

Meeste werkenden vonden zichzelf goed toegerust voor hun werk

Ondanks de snelle (of minder snelle) veranderingen in het werk dachten 4 op de 5 werkenden in 2016 dat hun kennis en vaardigheden goed aansluiten bij het werk dat ze doen. De meeste anderen kozen voor de antwoordoptie ‘redelijk’. Van de werkenden meende 3% dat er sprake is van een matige of slechte match. Ook vond de overgrote meerderheid dat ze wat hun kennis en vaardigheden betreft geen probleem hebben om hun werk goed te doen (zie ook Maslowski 2019). Daarmee is de inschatting van werkenden in 2016 significant positiever dan in de eerste twee meetjaren.

Werkenden die meenden dat er in enige mate sprake is van een mismatch, vonden vaker dat ze zijn overgekwalificeerd voor het werk dat ze doen (34%) of voor een ander vak (13%), dan dat hun kennis en ervaring te weinig, verouderd of niet praktijkgericht genoeg is (12%). Slechts 6% van alle werkenden zei dat ze door tekortschietende kennis/vaardigheden problemen hebben om hun werk goed te doen.

Scholing vaak bij verandering van arbeidssituatie

Vrouwen en mannen vonden even vaak dat hun kennis en vaardigheden goed aansluiten bij het werk dat ze doen, en ze rapporteerden ook even weinig problemen bij de uitvoering daarvan (zie bijlage). Jongere werkenden waren iets minder vaak positief over hun geschiktheid dan oudere werkenden. De 25-34-jarigen vonden in 2016 iets vaker dat hun kennis en vaardigheden niet optimaal aansloten bij hun werk, en dat levert volgen hen ook iets vaker problemen op bij de uitvoering van hun werk. Voor een deel hangt dat samen met de hogere mobiliteit van jongeren (zie Veranderen werkenden vaker van positie op de arbeidsmarkt?). Van de werkenden die geen verandering van arbeidssituatie hadden meegemaakt, had volgens eigen zeggen 4% problemen bij de uitvoering van het werk, tegenover 8% van degenen bij wie de arbeidssituatie de voorafgaande 2 jaar wel was gewijzigd. Scholing speelt een rol bij het aanpassen aan de nieuwe situatie; werkenden blijken juist dan vaak scholing te volgen (Maslowski en Vlasblom 2018). Werkenden volgen scholing vooral om hun huidige functie/taken beter te kunnen uitoefenen (Maslowski 2019). Alleen als zij het geleerde direct in hun werk kunnen toepassen, schatten zij de kans op ander/beter werk hoger in (Eldert et. al 2018).

Bij mismatch ziet de helft (onder andere) extra scholing als oplossing

De werkenden die zeiden dat ze vanwege hun kennis/vaardigheden moeite hadden hun werk goed te doen, noemden het vaakst extra scholing als een oplossing (55%). Ook extra begeleiding zou volgens 28% helpen en de helft dacht dat het ook gewoon een kwestie is van meer werkervaring opdoen. En 1 op de 5 schatte in dat dat allemaal niet voldoende is en zag een overstap naar een andere functie, een ander bedrijf of beide als oplossing.

Werkenden die zich niet optimaal toegerust voelden, volgden niet vaker scholing

Van de werkenden die in 2014 vonden dat hun kennis en vaardigheden niet optimaal aansloten bij het werk, had 39% in de daaropvolgende 2 jaren een opleiding of cursus gevolgd. Dat waren er evenveel als van de werkenden die destijds positief waren over hun geschiktheid voor het werk (40%). Ook degenen die in 2014 zeiden dat ze problemen ervoeren bij de uitoefening van hun werk, hadden in 2015/’16 niet vaker scholing gevolgd dan anderen. Dat lijkt niet geheel vrijwillig. Van de werkenden die zich in 2014 niet optimaal toegerust voelden voor hun werk, was 40% na 2 jaar tevreden over de scholingsmogelijkheden, tegenover 57% van degenen die 2 jaar daarvoor positief waren over hun eigen geschiktheid voor het werk.

Vooral hoogopgeleiden en werknemers in vaste dienst tevreden over de scholingsmogelijkheden

In 2016 zei ruim de helft van de werkenden in loondienst tevreden te zijn met de scholingsmogelijkheden die hun werkgever hun bood. Dat zijn er evenveel als in de jaren ervoor, met uitzondering van 2004, toen 66% hierover (zeer) tevreden was. Hoogopgeleiden waren hierover nog iets meer te spreken dan anderen. Werknemers met een tijdelijke aanstelling zijn juist minder positief (zie bijlage). Zij nemen even vaak als vast personeel het initiatief om scholing te mogen volgen, maar dit verzoek wordt minder vaak door hun werkgever gehonoreerd, zo blijkt uit ander onderzoek (Künn-Nelen 2018). En – niet verwonderlijk – ook waren degenen die de voorafgaande 2 jaren een cursus of opleiding hadden gevolgd vaker dan gemiddeld tevreden over de scholingsmogelijkheden (64%). Van de werkenden die in 2015/’16 geen scholing hadden gevolgd, was overigens ook 43% tevreden over deze mogelijkheden. Blijkbaar waren die er wel, maar hebben zij daar om allerlei redenen op dat moment geen gebruik van gemaakt.