Een (on)gezonde leefstijlOpleiding als scheidslijn

Grote opleidingsverschillen in roken

Kennis over de kwalijke gevolgen van roken is wijdverbreid. Tevens zijn in Nederland reeds lange tijd leeftijdsrestricties en reclamebeperkende maatregelen ingevoerd en geldt er een rookverbod op de werkplek en in openbare gebouwen en ruimtes. Desondanks zijn er in 2014 nog veel mensen die aangeven dagelijks te roken. Deze (regelmatige) rokers vindt men vooral onder de lager en hoog secundair opgeleiden (33,1% resp. 28,4%), terwijl hoger opgeleiden veel minder vaak (regelmatige) rokers zijn. Dit is wellicht te verklaren vanuit het idee dat lager opgeleiden minder kennis hebben over de ernstige gezondheidsgevolgen van roken, of meer acceptatie van roken ervaren binnen hun sociale netwerk (en dus minder stigma) dan hoger opgeleiden. Hoewel roken inmiddels zeer duur is (geworden), lijken financiële overwegingen bij roken een minder belangrijke rol te spelen.

Drinken juist iets van hoogopgeleiden

Figuur 3.2 illustreert dat personen die regelmatig alcohol drinken het vaakst te vinden zijn onder wetenschappelijk opgeleiden (46,7%), tegenover 33,4% onder laagopgeleiden. Dit is opmerkelijk, aangezien de Gezondheidsraad overvloedige alcoholconsumptie afraadt. Het lijkt erop dat onder de wo-opgeleiden regelmatig alcoholgebruik zodanig sociaal en cultureel geaccepteerd is, dat het hoort bij de leefstijl van deze groep, zie ook Opleiding als scheidslijn; dat kan een reden zijn om mogelijke nadelige gezondheidseffecten te negeren.

Meer algemeen constateren we dat frequente alcoholconsumptie vaker voorkomt onder mensen met een hogere opleiding; onder lager opgeleiden is regelmatig alcoholgebruik het minst gebruikelijk (33,4%), terwijl dit gestaag oploopt bij de hogere opleidingscategorieën. Aangenomen mag worden dat deze samenhang ook deels te verklaren is door het gemiddeld genomen hogere inkomen van hoger opgeleiden. Anders dan bij regelmatige alcoholconsumptie, zijn de verschillen tussen opleidingsgroepen in het dagelijks consumeren van alcohol niet noemenswaardig.

Ook lichaamsgewicht en groenteconsumptie zijn sterk gedifferentieerd

Figuur 3.3 presenteert de opleidingsverschillen naar (relatief) lichaamsgewicht gemeten in BMI. De gemiddelde BMI onder de laag en hoog secundair opgeleiden ligt boven de 25, wat duidt op overgewicht. Bij de hbo-opgeleiden ligt het BMI-gemiddelde precies op de grens van overgewicht, terwijl de wo-opgeleiden met 24,4 ruim onder de grens van overgewicht blijven. Ook hier kunnen kennis en financiële mogelijkheden een rol spelen in de verklaring van de gepresenteerde opleidingskloof zie ook Opleiding als scheidslijn.

Opleidingsverschillen in gezonde consumptie zijn minder groot dan bij de andere gezondheidsgedragingen. Voor het dagelijks eten van groente en fruit vinden we echter wel een duidelijk verband met opleiding: hoe hoger de opleiding, hoe gezonder men eet. Hoewel wo-opgeleiden vaker dan de laagopgeleiden aangeven dagelijks fruit te eten, is dit verschil van 5,6 procentpunten te verwaarlozen. Dit in tegenstelling tot de verschillen in het dagelijks eten van groente, waar we wel noemenswaardige verschillen tussen deze groepen vinden (15,4 procentpunten). De opleidingsverschillen zijn dus groter voor de dagelijkse consumptie van groente, dan voor die van fruit.

Bewegen meest in trek bij wo-opgeleiden

Figuur 3.5 laat zien dat de laagopgeleiden het minst vaak bewegen (72,6%). Wellicht hebben laagopgeleiden minder financiële middelen om georganiseerd te gaan sporten of een sportuitrusting aan te schaffen, zie ook Opleiding als scheidslijn. Fysieke activiteit in de vrije tijd is het meest gebruikelijk onder wetenschappelijk opgeleiden: 92,5% van hen beweegt voldoende. Mogelijke verklaringen hiervoor liggen in het feit dat zij de meeste kennis over de gezondheid bevorderende effecten van bewegen hebben, en daarnaast meer financiële mogelijkheden voor sportbeoefening bezitten.

In Stapeling van risicofactoren bekijken we in hoeverre de stapeling van (on)gezonde gedragingen gerelateerd is aan opleiding.