Een (on)gezonde leefstijlOpleiding als scheidslijn

Opleidingsniveau ouders, roken en alcoholconsumptie

Figuur 5.1 laat geen relevante verschillen in roken zien naar ouderlijk opleidingsniveau. Roken lijkt meer te worden verklaard door het opleidingsniveau van de respondent zelf dan door de opleiding van de ouders zie ook Gezondheidgerelateerd gedrag en de opleidingskloof.

Figuur 5.2 laat zien dat regelmatige alcoholconsumptie van de Nederlander sterk gerelateerd is aan het opleidingsniveau in het gezin van herkomst. Vergelijkbaar met de verschillen in alcoholconsumptie naar eigen opleidingsniveau, constateren we dat vooral personen met academisch opgeleide ouders regelmatig alcohol consumeren: 59,2% tegen minder dan 40% voor ouders met een lagere opleiding zie ook Gezondheidgerelateerd gedrag en de opleidingskloof.

Ook dagelijks alcoholgebruik hangt samen met het opleidingsniveau van de ouders. Onder degenen met wetenschappelijk opgeleide ouders drinkt 14,2% dagelijks, terwijl bij respondenten met middelbaar en hbo-opgeleide ouders dit ongeveer de helft is. Ook valt op dat personen met de laagst opgeleide ouders en met de hoogst opgeleide ouders het meest overeenkomen in hun alcoholgewoonten. Opmerkelijk genoeg blijken dus hier de voorkeuren van de twee extremen in de opleidingsverdeling relatief veel op elkaar te lijken. Maar waarschijnlijk zal, als leefstijluiting, de soort alcohol (bier, wijn, gedestilleerd) onderling sterk verschillen.

Sociale mobiliteit en gezondheidgerelateerd gedrag

Hoewel personen meestal lijken op hun ouders, ook in termen van hun opleiding, is het interessant om na te gaan of personen die gestegen of gedaald zijn op de sociale ladder er andere gewoonten op na houden dan hun ouders. Het valt namelijk te verwachten dat met name sociaal stabiele personen (die hetzelfde opleidingsniveau hebben behaald als hun ouders) zich groepsconform gedragen, terwijl dalers en stijgers een mix van leefstijlvoorkeuren van twee opleidingsgroepen zullen laten zien (namelijk die van het ouderlijk milieu en van het huidige, eigen opleidingsniveau).

Tabel 5.1 laat allereerst zien hoeveel personen qua opleidingsniveau gestegen of gedaald zijn ten opzichte van hun ouders. Personen op de diagonaal zijn stabiel (44,5%); zij hebben hetzelfde opleidingsniveau bereikt als hun ouders. Daarnaast blijkt 48,8% te zijn gestegen, terwijl 6,7% is gedaald ten opzichte van de ouders in Nederland in 2014. Dit beeld komt overeen met de onderwijsuitbreiding die sinds de jaren zestig van de vorige eeuw in Nederland heeft plaatsgevonden, een steeds groter gedeelte van de Nederlandse bevolking volgt een (hogere) opleiding.

In tabel 5.2 zijn dezelfde gegevens gepresenteerd in een transitiematrix. Hierin tellen de rijen op tot 100% en zien we, net als in tabel 5.1, dat de meeste kinderen opwaarts mobiel zijn ten opzichte van hun ouders.

Alcoholgebruik
Vervolgens bekijken we of iemands opleidingsmobiliteit gerelateerd is aan diens alcoholconsumptie. Figuur 5.3 laat zien dat sociale dalers vanuit wo-opgeleide ouders het vaakst regelmatig drinken (64,0%); bij andere sociale dalers is dit slechts rond de 35%. Regelmatig alcohol drinken is blijkbaar geaccepteerder onder wo-opgeleiden, en sociaal dalende kinderen uit deze groep houden meer vast aan de leefstijl waarmee zij zijn opgevoed, ongeacht het opleidingsniveau dat zijzelf bereiken zie ook Gezondheidgerelateerd gedrag en de opleidingskloof.

Onder de respondenten met een opleidingsniveau gelijk aan dat van hun ouders, zijn de verschillen niet erg uitgesproken. Vooral stabiele hbo’ers zijn relatief terughoudend in hun alcoholconsumptie.

Sociale stijgers drinken over het algemeen vaker regelmatig dan sociaal stabiele respondenten; vooral gestegen wo’ers (met hbo-opgeleide ouders) drinken relatief vaak (50,8%).

Bij een Europese vergelijking (zie figuur 5.4) blijken er duidelijke landverschillen te zijn in het regelmatig drinken van sociale dalers, stabielen en sociale stijgers. Zo zien we bijvoorbeeld dat in Litouwen en Portugal het vooral sociale dalers met een middelbare opleiding zijn die regelmatig drinken, terwijl in Duitsland en het Verenigd Koningrijk het juist de sociale stijgers met een middelbare opleiding zijn die vaker regelmatig drinken.

Sociale en fysieke mobiliteit

In figuur 5.5 zien we dat wo-opgeleiden het vaakst intensief bewegen, ongeacht of ze nu sociaal gestegen of stabiel gebleven zijn. Ook de sociale dalers vanuit het wo-milieu bewegen relatief gezien net zo vaak als wo-opgeleiden. Bij de stabiele personen valt op dat laagopgeleiden uit een laagopgeleid milieu het minst bewegen (70,6%). Het ouderlijk opleidingsniveau is hier belangrijker dan het eigen opleidingsniveau. Een mogelijke verklaring lijkt dat niet-bewegen overgedragen wordt van ouder op kind.