Emancipatiemonitor 2018

Voorkeur voor gelijke verdeling van zorg

Ruim de helft van de ouders met een kind jonger dan 18 jaar zou de zorg voor hun kind(eren) het liefst gelijk verdelen. De meesten van hen vinden dat dat ook zou moeten gelden voor het betaalde werk. Een aandeel van 17% vindt het beter als de man meer uur betaald werkt en de vrouw meer zorgt. En vrijwel niemand heeft een voorkeur voor een taakverdeling waarbij de vrouw meer werkt en de man meer zorgt. Vaders en moeders zijn het hierover volledig met elkaar eens. Jonge vrouwen en mannen die (nog) geen kinderen hebben, zijn nog wat vaker voor een gelijke verdeling van zorg en werk, en ook bij deze 20-41-jarigen komen de idealen van vrouwen en mannen overeen (zie bijlage B10.1).

In de praktijk valt de taakverdeling vaak ‘traditioneler’ uit. Een op de acht ouders met minderjarige kinderen heeft naar eigen zeggen werk en zorg gelijk verdeeld. Veel vaker dan gewenst werkt de vader het meest buitenshuis en neemt de moeder het grootste deel van de zorg voor haar rekening. Ook van de ouders die een gelijke verdeling van werk en zorg voorstaan, heeft maar een op de vijf dat ook verwezenlijkt.

Aandeel mannen in huishouden en zorg neemt langzaam toe

Ook uit cijfers van het Tijdsbestedingsonderzoek (TBO) blijkt dat van een gelijke verdeling van betaald en onbetaald werk geen sprake is. Mannen nemen een op de drie uren zorg voor kinderen voor hun rekening, en 40% van de uren huishoudelijk werk. Het aandeel van mannen in het onbetaalde werk is gelijk aan het aandeel van vrouwen in de uren betaald werk: beiden zo’n 40%.

Overtuiging dat vrouwen beter voor kinderen kunnen zorgen neemt weer af

Vier op de tien mannen denken dat een vrouw beter geschikt is om kleine kinderen op te voeden. Het aandeel mannen dat daarvan overtuigd is, is de afgelopen jaren afgenomen, na een opleving rondom de eeuwwisseling. Daarmee is het geloof in de superieure zorgkwaliteiten van vrouwen weer terug op het niveau van 1996. Vrouwen vinden minder vaak dat zij beter toegerust zijn voor deze zorgtaken dan mannen.

Steeds meer kinderen in de formele opvang

Het aantal kinderen in de formele opvang is sinds 2015 fors gestegen. Het gaat dan om opvang van kinderen door kindercentra (dagopvang en buitenschoolse opvang) en geregistreerde gastouders. In 2017 betrof het 882.000 kinderen voor wie de Belastingdienst kinderopvangtoeslag uitkeerde. Dit is het hoogste aantal ooit (CBS 2018). De stijging komt onder meer door de verruiming van het recht op een kinderopvangtoeslag vanaf 2016 en de omvorming van peuterspeelzalen tot kinderopvanglocaties. Er worden vooral meer kinderen in kindercentra opgevangen; het aantal kinderen bij gastouders groeide maar weinig.

Vooral ouders met kinderen tot 4 jaar maken gebruik van formele opvang

Werkende ouders van wie het jongste kind jonger dan 4 jaar is, maken meer gebruik van formele opvang dan ouders van wie de jongste 4 tot 13 jaar oud is: 70% versus 32% in 2017. Ook combineren ze deze vaker met (on)betaald oppassen door familie, vrienden of buren (informele opvang). Dat doen ze ook vaker dan in 2011. Bezuinigingen op de kinderopvangtoeslag in 2011 tot en met 2013 waren voor een deel van de gebruikers aanleiding om het aantal opvangdagen te beperken en vaker ook informele opvang in te schakelen (Portegijs et al. 2014).

Het merendeel van de werkende ouders met kinderen in de basisschoolleeftijd maakt alleen gebruik van informele opvang (33%) of heeft geen opvang (35%). Zowel bij ouders met kinderen tot 4 jaar als ouders met alleen kinderen van 4 tot 13 is het gebruik van formele opvang tussen 2015 en 2017 toegenomen, bij ouders met jonge kinderen steeg dit echter sneller.

Meeste vrouwen en mannen niet overtuigd dat kinderopvang goed is voor baby’s

Twee op de drie vrouwen en mannen denken dat het voor een peuter goed is om een paar dagen naar de kinderopvang te gaan. Voor jongere kinderen zijn veel minder mensen daarvan overtuigd. Ook voor schoolgaande kinderen wordt de meerwaarde van een paar dagen buitenschoolse opvang minder vaak ingezien, vooral door vrouwen. Moeders blijken minder vaak overtuigd van het nut van kinderopvang dan vrouwen zonder kinderen. Bij mannen is dit precies andersom (zie bijlage B10.2).

Vrouwen nemen twee keer zo vaak ouderschapsverlof als mannen

In 2017 had 22% van de vrouwelijke werknemers met kinderen tot 8 jaar ouderschapsverlof. Bij de mannen was dit 11%. In vergelijking met 2015 is het gebruik van ouderschapsverlof nagenoeg niet veranderd. Het gemiddeld aantal uren dat werknemers per week aan ouderschapsverlof opnemen, verschilt weinig tussen mannen en vrouwen: vrouwen namen in 2017 per week gemiddeld negen uur op, mannen acht uur. Wel nemen mannen het verlof over een langere periode op dan vrouwen: negentien versus veertien maanden. Zowel bij vrouwen als mannen is de spreiding van het ouderschapsverlof vergeleken met 2015 toegenomen.

Naast het ouderschapsverlof gedurende de eerste acht levensjaren van het kind kunnen mannelijke werknemers direct na de geboorte van het kind twee dagen betaald kraamverlof opnemen. In 2017 deed 86% van de jonge vaders dat, net zo vaak als in 2015. Het is ook gebruikelijk om ADV- of vakantiedagen op te nemen in de periode na de geboorte van het kind. Bijna twee derde deel van de vaders die na de geboorte van het kind enige vorm van verlof opnamen, maakte van deze verlofsoort gebruik (Alejandro Perez 2018).