Emancipatiemonitor 2018

Verschil in voortgezet onderwijs afgenomen

In 2017/’18 zat 37% van de meisjes met een niet-westerse achtergrond in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs op de havo of het vwo, tegenover 51% van de meisjes zonder migratieachtergrond. Tien jaar daarvoor was dat aandeel onder niet-westerse meisjes ruim 30%, terwijl het bij meisjes met een Nederlandse achtergrond iets minder dan de helft was. Ook meisjes van Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse afkomst zitten vaker op de havo of het vwo dan in 2007. De verschillen in het voortgezet onderwijs werden dus kleiner, maar zijn nog steeds aanzienlijk.

Niet-westerse vrouwen zijn relatief laagopgeleid

Na de schoolloopbaan blijven de verschillen bestaan: het hoogst behaalde onderwijsniveau van vrouwen met een niet-westerse migratieachtergrond is lager dan dat van vrouwen met een Nederlandse achtergrond. Bijna een derde deel had een laag onderwijsniveau en krap een kwart was hoogopgeleid. Van de vrouwen van Nederlandse herkomst daarentegen was 21% laag- en 36% hoogopgeleid. Vooral vrouwen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond hebben een relatief laag onderwijsniveau. Net als bij vrouwen met een Nederlandse achtergrond was het aandeel hoogopgeleide vrouwen met een niet-westerse achtergrond in 2017 wel groter dan in 2015, en het aandeel laagopgeleiden kleiner (zie m/v-stat).

Het onderwijsniveau van jonge vrouwen is hoger dan dat van oudere vrouwen. Zo zijn er onder 25-34-jarige vrouwen met een niet-westerse achtergrond inmiddels meer hoog- dan middelbaar en laagopgeleiden. Bij 35-plussers is dat andersom.

Achterstand in arbeidsparticipatie recent iets kleiner

In 2017 had ruim driekwart van alle vrouwen (van 15-64 jaar) met een Nederlandse achtergrond die geen onderwijs volgen een betaalde baan. Naar migratieachtergrond loopt de arbeidsparticipatie flink uiteen. Met 54% is de arbeidsparticipatie van niet-westerse vrouwen relatief laag. Onder de grootste vier niet-westerse groepen hebben vrouwen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond duidelijk minder vaak betaald werk dan Surinaamse en Antilliaanse vrouwen.

Het verschil in arbeidsparticipatie tussen vrouwen van Nederlandse en niet-westerse herkomst is tussen 2008 en 2015 toegenomen. Dat kwam doordat de arbeidsparticipatie van vrouwen van Nederlandse herkomst toenam en van niet-westerse vrouwen daalde, zowel bij de eerste als bij de tweede generatie. Mensen van niet-westerse herkomst werden meer geraakt door de economische crisis, onder meer doordat zij vaker in flexibele banen werken (CBS 2016). Sinds 2015 zijn ook niet-westerse vrouwen weer steeds vaker aan het werk. Het verschil met vrouwen met een Nederlandse achtergrond neemt sindsdien weer af, vooral bij de tweede generatie. Maar de tweede generatie heeft, in tegenstelling tot vóór de economische crisis, nu minder vaak werk dan vrouwen van Nederlandse herkomst.

Verschil in arbeidsduur afgenomen

Werkende vrouwen met een migratieachtergrond werken per week meer uren dan vrouwen met een Nederlandse achtergrond. Vrouwen met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond en tweede generatie niet-westerse vrouwen hebben de langste werkweek. Zij werken gemiddeld 30 uur of meer per week, zo’n twee à drie uur meer dan vrouwen zonder migratieachtergrond.

Sinds 2007 is de gemiddelde arbeidsduur van vrouwen met een Nederlandse achtergrond vrijwel steeds toegenomen. Ze zijn ook vaker voltijds gaan werken (zie m/v-stat). Bij vrouwen met een niet-westerse achtergrond was er jarenlang een afname van de arbeidsduur (en het aandeel voltijds werkenden onder hen). Pas sinds 2015 neemt deze weer toe. Het verschil in arbeidsduur tussen vrouwen van Nederlandse en van niet-westerse herkomst is door deze ontwikkelingen afgenomen van vier uur in 2007 naar minder dan twee uur in 2017.

Kloof in economische zelfstandigheid na 2014 kleiner

Ruim zes van de tien vrouwen van 15 jaar tot AOW-leeftijd (excl. scholieren en studenten) waren in 2017 economisch zelfstandig (zie Hoeveel vrouwen zijn economisch zelfstandig?). Onder vrouwen met een Nederlandse achtergrond was het aandeel economisch zelfstandigen 64%. Bij vrouwen met een niet-westerse migratieachtergrond was dat met 42% een stuk minder. Vrouwen van Surinaamse of Antilliaanse herkomst en tweede generatie niet-westerse vrouwen zijn dankzij hun gemiddeld hoge arbeidsparticipatie en lange werkweek relatief vaak economisch zelfstandig.

Terwijl de economische zelfstandigheid onder vrouwen van Nederlandse herkomst sinds 2011 voortdurend toenam, daalde die aanvankelijk onder niet-westerse vrouwen. Pas sinds 2014 stijgt ook bij niet-westerse vrouwen de economische zelfstandigheid weer. Deze ontwikkelingen zijn in lijn met die van de arbeidsdeelname en -duur onder beide groepen vrouwen. Het verschil in economische zelfstandigheid tussen vrouwen met een Nederlandse en een niet-westerse achtergrond is echter nog altijd groter dan in 2011.