Neemt het loonverschil tussen mannen en vrouwen af?

Muller (CBS), Linda; van den Brakel (CBS), Marion

7 / 18

Neemt het loonverschil tussen mannen en vrouwen af?

Auteurs: Linda Muller (CBS) en Marion van den Brakel (CBS)

Jonge vrouwen verdienen tegenwoordig per uur gemiddeld meer dan jonge mannen. Dat komt doordat ze vaker hoogopgeleid zijn. Maar gemiddeld is het uurloon van vrouwen nog steeds lager dan dat van mannen. Bij de overheid is het verschil 8%, in het bedrijfsleven 19%. Deze loonkloof is in de loop van de tijd wel kleiner geworden. Het feit dat vrouwen minder verdienen, is voor een deel te wijten aan onder meer verschillen in arbeidsduur, leeftijd en leidinggeven. Maar ook als mannen en vrouwen op deze en andere kenmerken niet verschillen, is het uurloon van vrouwen 5% à 7% lager. Ook deze zogenoemde gecorrigeerde loonkloof is iets kleiner geworden.

Vooral bij overheid neemt het loonverschil af

In 2016 bedroeg het bruto-uurloon van vrouwen gemiddeld 19 euro en van mannen 23 euro. Vrouwen verdienden daarmee ruim 17% minder dan mannen, wat vergeleken met andere EU-landen een vrij groot verschil is (zie Hoe doet Nederland het ten opzichte van andere EU-landen?). In het bedrijfsleven was het verschil in uurloon met bijna 19% beduidend groter dan bij de overheid (8%). Tussen 2008 en 2016 is het loonverschil tussen mannen en vrouwen vooral bij de overheid afgenomen (zie ook Muller et al. 2018). Dit komt vooral doordat het uurloon van vrouwen in deze periode sterker is gestegen dan dat van mannen. Hier speelt onder andere mee dat er meer hoogopgeleide vrouwen dan mannen bij kwamen (zie Meisjes vlijtig door het onderwijs en jongens een flitsende loopbaanstart?) en zij vrijwel allen op een hoog beroepsniveau werken. Het loonverschil in het bedrijfsleven is sinds 2008 met 3 procentpunten afgenomen (van 22% naar 19%).

Gemiddeld uurloon

	vrouwen	mannen

totaal	18,85	22,50

overheid	25,75	27,97
bedrijfsleven	17,66	21,78

aExclusief bijzondere beloning en overwerkloon.

Bron:CBS (Basisregistratie Personen ’16; EBB’16; Statistiek Werkgelegenheid en Lonen ’16)

Ook gecorrigeerd loonverschil kleiner geworden

Werkende vrouwen en mannen hebben niet per se dezelfde leeftijd, werkervaring of hetzelfde beroepsniveau. Wanneer er geen verschillen in persoons- en baankenmerken tussen hen zouden zijn, zou het loonverschil bij overheid in 2016 5% zijn en in het bedrijfsleven 7%. Aangezien niet met alle verschillen tussen mannen en vrouwen rekening gehouden is, hoeven deze resterende loonverschillen bij de overheid en het bedrijfsleven niet op discriminatie te duiden. Net als het ongecorrigeerde is ook het gecorrigeerde loonverschil bij de overheid afgenomen sinds 2008. In het bedrijfsleven kromp de gecorrigeerde loonkloof langzamer dan bij de overheid.

Loonverschil v/m

ongecorrigeerd en gecorrigeerd loonverschil tussen mannen en vrouwen, 2008-2016 (in procenten)

#	2008	2010	2012	2014	2016
overheid ongecorrigeerd	16	14	11	10	8
overheid gecorrigeerd	7	6	4	5	5
bedrijfsleven ongecorrigeerd	22	21	21	20	19
bedrijfsleven gecorrigeerd	9	8	8	7	7

Bron:CBS (Basisregistratie Personen ’16; EBB’16; Statistiek Werkgelegenheid en Lonen ’16)

Ongecorrigeerde en gecorrigeerde loonverschillen

Het CBS berekent sinds 2008 ongecorrigeerde en gecorrigeerde loonverschillen voor werknemers in het bedrijfsleven en bij de overheid. Eerst is bepaald wat het verschil in bruto-uurloon is tussen mannen en vrouwen (ongecorrigeerd loonverschil). Vervolgens is geanalyseerd in hoeverre dit loonverschil wordt verklaard door de volgende achtergrondkenmerken:

kenmerken van de werknemer: leeftijd, herkomst, opleiding (niveau en richting), werkervaring, arbeidshandicap, huishoudenssituatie, inkomen partner
kenmerken van de werkgever: sector, aantal werknemers, aandeel vrouwen, winstgevendheid, vestigingsregio
kenmerken van de baan: beroepsniveau, contractvorm, voltijd/deeltijd, soort arbeidsrelatie, leidinggeven, managementfunctie

Het deel van het verschil dat niet wordt verklaard door deze kenmerken, is het gecorrigeerde loonverschil. Wanneer er loonverschillen overblijven na correctie voor verschillen in achtergrondkenmerken van werknemers, betekent dit niet zonder meer dat er sprake is van beloningsdiscriminatie. Beloningsdiscriminatie houdt in dat er geen ‘gelijk loon voor arbeid van gelijke waarde’ wordt toegepast. Het is met de beschikbare onderzoeksgegevens echter niet exact meetbaar wat ‘arbeid van gelijke waarde’ en wat ‘gelijke beloning’ is. Een loonverschil betekent dus niet per se dat er sprake is van beloningsdiscriminatie. Voor meer informatie zie Muller et al. 2016; 2018.

Relatief klein loonverschil bij twintigers en dertigers

Zowel in het bedrijfsleven als bij de overheid zijn de loonverschillen tussen jonge vrouwen en mannen tot 40 jaar relatief klein. Bij de overheid verdienen vrouwelijke werknemers tot 36 jaar meer dan hun mannelijke leeftijdsgenoten. In het bedrijfsleven is dat tot 26 jaar het geval. Daarna lopen in beide sectoren mannen steeds meer uit op vrouwen. De verschillen zijn het grootst bij 55-plussers. Vrouwen verdienen dan per uur in het bedrijfsleven 26% tot 30% minder en bij de overheid 11% tot 20% minder dan mannen. Dit komt onder meer doordat vrouwen vaker in deeltijd werken en daardoor minder werkervaring opbouwen. Dit verkleint de carrièrekansen van vrouwen, met op langere termijn een lager uurloon als gevolg (Chkalova en Drankier 2014). Ook speelt mee dat in de oudere generaties vrouwen doorgaans lager opgeleid zijn dan mannen (zie Meisjes vlijtig door het onderwijs en jongens een flitsende loopbaanstart?).

De loonkloof in het nadeel van vrouwen treedt vooral bij de overheid steeds later in. In 2008 was het omslagpunt daar 33 jaar (Muller et al. 2016). Ook in het bedrijfsleven schuift het omslagpunt op, maar minder snel; in 2008 verdienden vrouwen tot 24 jaar meer dan mannen.

Bruto-uurloon naar leeftijd

gemiddeld uurloon naar sector en leeftijd, 2016 (in euro's)

bedrijfsleven vrouw	€	leeftijd
#1	20	9.01
#2	21	10.40
#3	22	12.01
#4	23	12.64
#5	24	14.41
#6	25	15.36
#7	26	15.42
#8	27	16.56
#9	28	17.10
#10	29	18.03
#11	30	18.47
#12	31	19.15
#13	32	19.09
#14	33	20.04
#15	34	20.07
#16	35	20.38
#17	36	21.65
#18	37	20.61
#19	38	22.00
#20	39	21.22
#21	40	21.89
#22	41	21.28
#23	42	21.34
#24	43	21.04
#25	44	21.09
#26	45	21.20
#27	46	21.23
#28	47	21.48
#29	48	20.77
#30	49	20.89
#31	50	21.31
#32	51	20.55
#33	52	20.27
#34	53	20.51
#35	54	20.24
#36	55	20.77
#37	56	20.25
#38	57	19.94
#39	58	19.75
#40	59	19.59
#41	60	20.31
#42	61	19.68
#43	62	19.71
#44	63	19.22
#45	64	19.17

overheid vrouw	€	leeftijd
#1	20	12.04
#2	21	13.44
#3	22	13.00
#4	23	16.11
#5	24	17.14
#6	25	18.39
#7	26	19.39
#8	27	20.38
#9	28	21.22
#10	29	21.27
#11	30	22.63
#12	31	23.62
#13	32	24.75
#14	33	25.80
#15	34	25.75
#16	35	26.39
#17	36	26.33
#18	37	27.49
#19	38	27.28
#20	39	28.37
#21	40	28.31
#22	41	27.96
#23	42	27.78
#24	43	28.61
#25	44	27.93
#26	45	27.11
#27	46	27.36
#28	47	29.04
#29	48	27.41
#30	49	27.06
#31	50	28.70
#32	51	28.33
#33	52	27.63
#34	53	27.70
#35	54	27.98
#36	55	28.77
#37	56	27.79
#38	57	26.92
#39	58	27.88
#40	59	27.44
#41	60	26.90
#42	61	28.01
#43	62	26.72
#44	63	27.20
#45	64	26.92

bedrijfsleven man	€	leeftijd
#1	20	8.97
#2	21	10.40
#3	22	11.76
#4	23	12.75
#5	24	13.88
#6	25	14.70
#7	26	15.90
#8	27	16.96
#9	28	17.25
#10	29	18.06
#11	30	18.74
#12	31	19.25
#13	32	20.62
#14	33	21.16
#15	34	21.36
#16	35	22.20
#17	36	23.21
#18	37	23.80
#19	38	23.99
#20	39	25.27
#21	40	24.64
#22	41	25.93
#23	42	26.23
#24	43	27.23
#25	44	27.36
#26	45	26.25
#27	46	27.62
#28	47	27.75
#29	48	27.73
#30	49	28.55
#31	50	28.13
#32	51	27.93
#33	52	28.46
#34	53	28.62
#35	54	26.99
#36	55	27.95
#37	56	28.13
#38	57	27.95
#39	58	28.33
#40	59	27.22
#41	60	27.52
#42	61	26.73
#43	62	27.53
#44	63	25.85
#45	64	26.61

overheid man	€	leeftijd
#1	20	7.96
#2	21	12.43
#3	22	12.21
#4	23	13.99
#5	24	15.20
#6	25	16.26
#7	26	18.11
#8	27	18.10
#9	28	18.74
#10	29	20.58
#11	30	21.52
#12	31	22.93
#13	32	24.12
#14	33	24.47
#15	34	24.68
#16	35	25.33
#17	36	27.31
#18	37	28.49
#19	38	28.54
#20	39	29.64
#21	40	28.00
#22	41	29.22
#23	42	30.52
#24	43	29.05
#25	44	30.59
#26	45	30.45
#27	46	30.19
#28	47	30.11
#29	48	31.96
#30	49	31.58
#31	50	30.74
#32	51	30.89
#33	52	31.25
#34	53	32.74
#35	54	29.79
#36	55	32.29
#37	56	31.47
#38	57	32.47
#39	58	31.17
#40	59	31.99
#41	60	32.63
#42	61	31.76
#43	62	33.91
#44	63	31.55
#45	64	31.71

aExclusief bijzondere beloning en overwerkloon.

Bron:CBS (BRP’16; EBB’16; Statistiek Werkgelegenheid en Lonen ’16)

Literatuur

Chkalova, K. en R. Drankier (2014 ). Vrouwen tussen 25 en 30 jaar verdienen per uur meer dan mannen. Geraadpleegd op 31 juli 2018 via https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2014/10/vrouwen-tussen-25-en-30-jaar-verdienen-per-uur-meer-dan-mannen.

Muller, L., J. Floris, D. Verhallen-Schumacher, B. Dankmeyer, K. Chkalova en L. Verschuren (2016). Gelijk loon voor gelijk werk? Banen en lonen bij de overheid en bedrijfsleven 2014. Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek.

Muller, L., J. Floris, K. Chkalova, B. Dankmeyer en M. Bloem (2018). Monitor loonverschillen mannen en vrouwen, 2016. Den Haag/Heerlen/Bonaire: Centraal Bureau voor de Statistiek.

Deze kaart citeren

Muller (CBS), L. en M. van den Brakel (CBS) (2018). Neemt het loonverschil tussen mannen en vrouwen af?. In: Emancipatiemonitor: 2018. Geraadpleegd op [datum vandaag] via https://digitaal.scp.nl/emancipatiemonitor2018/neemt-het-loonverschil-tussen-mannen-en-vrouwen-af.

Informatie noten

Leeftijdsverschillen verklaren een belangrijk deel van de loonkloof tussen mannen en vrouwen bij de overheid en in het bedrijfsleven. In beide sectoren werken meer oudere mannen dan vrouwen, en oudere werknemers verdienen doorgaans meer dan jongere. Behalve leeftijd zijn ook arbeidsduur (voltijd/deeltijd), beroepsniveau en leidinggeven belangrijke verklarende factoren van de loonkloof (zie Muller et al. 2018).