Emancipatiemonitor 2018

Meisjes volgen hogere niveaus in onderwijs

Dat meisjes het beter doen op school begint al op de basisschool. In groep 8 krijgen ze een hoger advies voor het voortgezet onderwijs (vo) dan jongens. Vervolgens blijkt dat ze in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs vaker een hoger niveau volgen dan het advies dat ze kregen, terwijl jongens juist vaker in een lager niveau zijn terechtgekomen (CBS 2018). In het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs is 49% van de leerlingen een meisje, maar op de havo en het vwo is dat meer dan de helft. In het praktijkonderwijs en de beroepsgerichte leerwegen van het vmbo (vmbo-b en vmbo-k) zijn jongens juist oververtegenwoordigd.

Ook in het onderwijs na het vo volgen meisjes vaker dan jongens de hogere niveaus. In het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) zijn meisjes oververtegenwoordigd in niveau 4, terwijl jongens meer dan gemiddeld de entreeopleiding of niveau 2 en 3 volgen. En in het hoger beroepsonderwijs (hbo) en wetenschappelijk onderwijs (wo) bestaat meer dan de helft van de studenten uit meisjes. De afgelopen tien jaar is er weinig veranderd in deze cijfers.

Jongens vaker voortijdig schoolverlater

Jongens zijn vaker voortijdig schoolverlater dan meisjes. Van de jongeren die na het schooljaar 2016/’17 het onderwijs verlieten vanuit vo, mbo en vavo had 1,9% van de meisjes en 3,0% van de jongens geen startkwalificatie. Deze percentages zijn de afgelopen vijf jaren afgenomen.

Instroom in hbo en wo voor vrouwen hoger dan voor mannen

De gemiddelde instroompercentages in het hbo en wo zijn al jaren onder vrouwen groter dan onder mannen. In 2017/’18 nam de instroom in beide onderwijssoorten voor het tweede jaar op rij toe. Bij het hbo volgde de groei na een flinke dip in 2015/’16, het jaar van de invoering van het nieuwe leenstelsel. In de twee voorgaande jaren stroomden juist meer studenten in het hbo in. Studenten zagen af van een tussenjaar na hun middelbare school om bijvoorbeeld te gaan reizen of werken om nog van de oude studiefinancieringsregeling (met basisbeurs) gebruik te kunnen maken. Bij het wo is dezelfde ontwikkeling te zien, maar in veel mindere mate.

Vrouwen succesvoller in het hoger onderwijs

Vrouwen nemen niet alleen vaker dan mannen deel aan het hoger onderwijs, ze sluiten hun studie ook vaker succesvol én sneller af dan mannen. Zo had ruim 60% van de vrouwen die in 2009 begonnen waren met een studie in het wo zeven jaar later een wo-master behaald, tegenover 44% van de mannen. Ook had toen ruim 7% van de mannen het hoger onderwijs zonder diploma (hbo of wo) verlaten, terwijl dat bij de vrouwen ruim 3% was. Bij studenten die in 2010 met een hbo-opleiding waren gestart, is na zes jaar een soortgelijk patroon te zien. Wel is het aandeel dat zonder diploma uit het hoger onderwijs uitstroomt bij dit hbo-cohort aanmerkelijk groter dan bij het wo-cohort.

Vrouw voor het eerst vaker hoogopgeleid dan man

Bij vrouwen nam het aandeel hoogopgeleiden de afgelopen tien jaar sneller toe dan bij mannen (CBS StatLine 2018). In 2017 was voor het eerst het aandeel hoogopgeleiden onder vrouwen met 35% hoger dan onder mannen (34%). Bij de 45-plussers is het aandeel hoogopgeleiden nog wel groter voor mannen dan voor vrouwen.

Ook zijn binnen paren van 25 jaar en ouder vrouwen steeds vaker hoger opgeleid dan hun partner. In 2007 was dit bij 22% van deze stellen het geval, tien jaar later was het aandeel 25%. Tegelijkertijd komt het steeds minder vaak voor dat de vrouw lager opgeleid is dan haar partner (OCW in Cijfers 2018).

Vrouw werkt aan begin loopbaan al vaker in deeltijd

Twee jaar na het behalen van hun diploma hebben mannen wat vaker betaald werk dan vrouwen. Dat geldt zowel voor afgestudeerden met een diploma op mbo- als op hbo-niveau. Bij afgestudeerde wo-masters zijn de aandelen met betaald werk ongeveer gelijk. Wel werken de vrouwelijke mbo’ers, hbo’ers en wo’ers vlak na het voltooien van hun opleiding al minder vaak voltijds (35 uur of meer) dan mannen (zie Gaan vrouwen steeds meer werken?). Ook uit ander onderzoek blijkt dat veel meer jonge vrouwen dan mannen (tot 25 jaar) in deeltijd werken (Merens en Bucx 2018). De verschillen zijn kleiner naarmate het onderwijsniveau hoger is. Zowel bij vrouwen als mannen groeit het aandeel met een voltijdbaan in de twee jaar dat ze langer van school of de universiteit zijn. Alleen bij de wo’ers slinkt daarbij het verschil tussen vrouwen en mannen; bij de mbo’ers wordt het juist groter.

Bij mbo’ers verdienen vrouwen meer per uur dan mannen

Bij werkende vrouwen met een mbo-diploma is het mediane uurloon vlak na het succesvol doorlopen van hun opleiding hoger dan dat van mannelijke mbo’ers. In de daaropvolgende twee jaar wordt het verschil wat kleiner (Statline). Een deel van het verschil hangt samen met het behaalde mbo-niveau: vrouwen halen vaak een hoger niveau dan mannen. Bij de hbo-gediplomeerden ontlopen de uurlonen van mannen en vrouwen elkaar niet veel. Weer anders is het bij de wo’ers, bij wie vrouwen in doorsnee iets minder per uur betaald krijgen dan mannen (Statline). Een belangrijke rol bij het uurloon speelt de sector waarin gewerkt wordt. Vrouwen zijn doorgaans in andere sectoren actief dan mannen (zie ‌Willen vrouwen meer werken (en mannen minder)?).