Emancipatiemonitor 2018

Vrouwen gaan jonger uit huis

Vrouwen gaan doorgaans op jongere leeftijd uit huis dan mannen. Ze waren in 2016 gemiddeld genomen 22,6 jaar bij het verlaten van het ouderlijk huis en mannen 24,3 jaar. Deze gemiddelden zijn in tien jaar tijd gestegen; bij vrouwen meer dan bij mannen. Het verschil tussen mannen en vrouwen is daardoor wat kleiner geworden. Flexibilisering van de arbeidsmarkt en een stagnerende woningmarkt speelden daarbij waarschijnlijk een rol (Van Duin et al. 2016), maar vooral ook de invoering van het studievoorschot.

Vanuit het ouderlijk huis gaat ongeveer de helft alleen wonen. Rond een derde deel gaat samenwonen met een partner en de rest vormt met anderen een huishouden (De Jong en Huisman te verschijnen). Vrouwen stappen wat vaker direct vanuit het ouderlijk huis in een relatie dan mannen. Zij zijn jonger als ze voor het eerst gaan samenwonen: gemiddeld 25,4 jaar en mannen gemiddeld 27,4 jaar.

Trouwleeftijd schuift op

Samenwonen gaat allang niet meer automatisch gepaard met een huwelijk. De leeftijd bij het eerste huwelijk – als dat er al komt – is mede daardoor steeds verder opgeschoven. Vrouwen waren in 2017 gemiddeld 31,5 jaar, mannen bijna tweeënhalf jaar ouder. In 2007 waren vrouwen 30 jaar en mannen bijna 33 bij het eerste huwelijk. Aan het begin van de jaren zeventig, toen het gebruikelijk was om jong te trouwen, waren vrouwen nog geen 23 jaar als ze trouwden. Ook toen waren mannen gemiddeld zo’n twee jaar ouder (CBS StatLine 2018a).

Steeds later moeder

Sinds de jaren zeventig is de gemiddelde leeftijd waarop vrouwen voor het eerst moeder worden steeds hoger geworden. Aan deze stijging leek een eind te zijn gekomen: vanaf 2004 lag de leeftijd bij het eerste moederschap een tijdlang op 29,4 jaar. De laatste jaren worden vrouwen echter weer later moeder, met gemiddeld 29,8 jaar in 2017. Mannen waren bij de komst van het eerste kind van hun partner bijna drie jaar ouder.

Een van de redenen voor het verdere uitstel van het ouderschap wordt gezocht in de toegenomen onzekerheid waar jongvolwassenen mee te maken hebben. Het duurt langer voordat ze een vaste baan en een geschikte woning hebben, en voor velen zijn dat voorwaarden voor de start van een gezin. Van de jongeren van 24 jaar die hun opleiding hebben afgerond, had in 2007 65% een vaste baan als werknemer, in 2017 was dat 47% (CBS StatLine 2018b).

Daarnaast speelt de groei van het aantal vrouwen in het hoger onderwijs een rol (zie Meisjes vlijtig door het onderwijs en jongens een flitsende loopbaanstart?). Jonge vrouwen combineren hun opleiding meestal niet met het moederschap en na hun opleiding willen ze vaak eerst gaan werken. Hoogopgeleide vrouwen beginnen dan ook later aan kinderen dan vrouwen met een lager opleidingsniveau. Van de generatie geboren in 1980 was op 30-jarige leeftijd twee derde deel van de laagopgeleide vrouwen moeder; van de middelbaar opgeleiden was dat ruim de helft en van de hoogopgeleide vrouwen een derde deel (CBS 2017).

Vrouwen vaker alleenstaand dan mannen, maar het verschil wordt kleiner

Een deel van de mannen en vrouwen woont alleen. Op latere leeftijd is verweduwing daar vaak de oorzaak van. Oudere vrouwen wonen veel vaker alleen dan oudere mannen. Dat komt doordat ze gemiddeld ouder worden. Hun levensverwachting was in 2017 ruim 83 jaar, voor mannen was dat iets meer dan 80 jaar (zie Vrouwen leven langer, maar zijn ze ook gezonder?). Wel is de levensverwachting van mannen wat sneller gestegen dan die van vrouwen, waardoor het aandeel alleenstaande vrouwen boven de 65 jaar tussen 2007 en 2018 is gedaald (van 53% naar 47%).

Meer alleenstaande moeders dan vaders

Het echtscheidingspercentage is al enkele jaren bijna 40%. Samenwoonrelaties zijn nog minder stabiel. Na een scheiding gaan kinderen in de meeste gevallen bij hun moeder wonen. Vrouwen zijn daardoor vaker alleenstaande ouder dan mannen. Meer dan 10% van de vrouwen tussen 35 en 40 jaar woont alleen met kinderen, bij mannen is dat 1%. Mannen in die leeftijdsgroep zijn juist vaker alleenstaand. In een kwart van de gevallen kiezen gescheiden paren voor co-ouderschap.

Onder alle huishoudens met minderjarige kinderen is het aandeel alleenstaande ouders tussen 2007 en 2018 toegenomen van ruim 15% naar 19%. De economische zelfstandigheid van alleenstaande ouders, vooral moeders, is doorgaans lager dan gemiddeld (zie Hoeveel vrouwen zijn economisch zelfstandig?).

Minder gelukkig zonder partner

In de periode 2016-2017 was 88% van de volwassenen in Nederland volgens eigen zeggen gelukkig; vrouwen en mannen even vaak. Dat is ook zo als ze in dezelfde levensfase zitten, met uitzondering van jonge alleenstaanden. Alleenstaande vrouwen tot 30 jaar zeggen vaker gelukkig te zijn dan hun mannelijke leeftijdsgenoten die alleen wonen.

Alleenstaande moeders en vaders zijn minder gelukkig dan moeders en vaders met een partner. Onder de gehuwde ouders zijn moeders en vaders met alleen meerderjarige kinderen iets minder vaak gelukkig dan ouders met een kind tot 18 jaar.