Een week in kaart Editie 2

Hoeveel tijd besteden we aan slapen, eten en andere vormen van persoonlijke verzorging?

Persoonlijke verzorging bestaat uit de basisbehoeften (zoals slaap en eten) en vormt daarmee het fundament van de dag. De hoeveelheid slaap is bijvoorbeeld zeer bepalend voor de levenskwaliteit (Kahneman en Krueger 2006; Ancoli-Israel et al. 2008; Dewald et al. 2010; Van Laethem et al. 2015). Een dag die begint na een nacht met te weinig slaap wordt zelden een goede dag.

Volgens sommigen is de wereld zo gehaast geworden dat er weinig tijd meer is voor persoonlijke activiteiten. Journalisten, maar ook onderzoekers, luiden vooral de noodklok over de hoeveelheid slaap. Zij veronderstellen een chronisch slaapgebrek doordat de oneindige mogelijkheden van het internet, het blauwe licht van de smartphoneschermen en de stress van het dagelijks leven ons wakker houden (Van Gelder 2014; Vantyghem 2017; Weeda 2017). Komen we nog wel toe aan de voorgeschreven acht uur slaap per dag? Is de tijd die we in bed doorbrengen inderdaad afgenomen? En wat is er gebeurd met andere vormen van persoonlijke verzorging? Deze kaart onderzoekt de ontwikkelingen in de persoonlijke verzorging. Daarnaast kijken we naar de verschillen tussen opleidings- en leeftijdsgroepen en mannen en vrouwen.

Wat doen mensen als ze aan ‘persoonlijke verzorging’ doen?

In 2016 besteden Nederlanders van 12 jaar en ouder per dag ongeveer 11 uur aan slaap en andere vormen van persoonlijke verzorging. Mensen eten en drinken thuis gedurende ongeveer 1,5 uur per dag. Aan activiteiten als wassen en aankleden besteden zij ongeveer een uur per dag. Het grootste deel van deze vorm van tijdsbesteding brengen zij echter in bed door: ongeveer 8,5 uur per dag. Op zondag rapporteren mensen bijna 1 uur meer bedrust dan op een gemiddelde doordeweekse dag.

Weinig veranderingen in slapen en eten

De cijfers bieden geen onderbouwing voor de aanname dat we nu minder tijd voor slaap en andere vormen van persoonlijke verzorging hebben dan vroeger. Tussen 2006 en 2016 zijn mensen in Nederland zelfs iets meer tijd aan persoonlijke verzorging gaan besteden. Aanvullende analyses laten zien dat dit is toe te schrijven aan vooral een toename van de tijd die wordt besteed aan wassen en overige persoonlijke verzorging.

Halen we de voorgeschreven acht uur slaap per dag?

Binnen de categorie 'bedrust' maken we een onderscheid tussen slapen en wakker of ziek in bed liggen. De deelnemers rapporteren dat ze per dag gemiddeld 8 uur en een kwartier slapen en 10 minuten wakker liggen. Hoewel het natuurlijk kan dat mensen die 's nachts wakker liggen dit niet altijd goed hebben genoteerd, lijkt het erop dat veel Nederlanders boven de voorgeschreven 8 uur slaap per dag uitkomen. Om precies te zijn haalde 60% van de deelnemers in de dagboekweek de grens van 8 uur. Dit aandeel ligt nog hoger bij degenen onder de 18 jaar. Binnen deze groep slaapt 93% 8 uur of meer (tegenover 58% van de 18+’ers). Ongeveer 5% van de Nederlanders rapporteert in 2016 minder dan 6,5 uur slaap per dag (of nacht).

Opleidingsverschillen groter dan man-vrouwverschillen

Vrouwen besteden in totaal 3 uur per week meer aan persoonlijke verzorging dan mannen. De verschillen tussen de opleidingsniveaus lijken echter groter dan de man-vrouwverschillen. Laagopgeleiden besteden ongeveer 6 uur per week meer aan persoonlijke verzorging dan hoogopgeleiden.

Ouderen besteden veel tijd aan persoonlijke verzorging, maar slapen niet meer

Verschillende disciplines hebben laten zien dat slaappatronen variëren met de leeftijd. Zo hebben jongeren een grotere behoefte aan slaap en ervaren ouderen meer slaapproblemen (Ancoli-Israel et al. 2008; Klerman en Dijk 2008). Uit de tijdsbestedingscijfers komt met name de uitzonderingspositie van jongeren duidelijk naar voren. Deze groep brengt veel meer tijd in bed door dan volwassenen. Tussen de ouderen en de mensen in de beroepsleeftijd zijn weinig verschillen. Er wordt na het pensioen dus nauwelijks meer uitgeslapen en gedut.