Armoede in kaart 2019

Migranten vormen bijna de helft van de volwassen armen

Van alle arme volwassenen in 2017 (iets meer dan 666.000 personen volgens het niet-veel-maar-toereikendcriterium) had ongeveer de helft een migratieachtergrond (49%, 326.000 personen). Van alle volwassen migranten in Nederland was 12% arm, terwijl van alle autochtone Nederlanders slechts 3% arm was. Niet-westerse migranten zijn vaker arm dan westerse (15% versus 8%). Migranten van de eerste generatie hebben een groter risico op armoede dan migranten van de tweede generatie. De eerste generatie niet-westerse migranten heeft een armoederisico van 17%, de tweede generatie van 10%. Bij de westerse migranten gaat het om respectievelijk 11% en 5%. Het grotere risico op armoede onder niet-westerse migranten van de eerste generatie is vooral te wijten aan hun grotere uitkeringsafhankelijkheid. Vooral een arbeidsongeschiktheids- of bijstandsuitkering ontvangen zij vaker dan de tweede generatie. Ook speelt mee dat binnen de eerste generatie niet-westerse migranten meer mensen uit vluchtelingenlanden komen. Van de eerste generatie komt 16% uit een vluchtelingenland, van de tweede generatie 6% (zie hierna).

Migranten uit vluchtelingenlanden zijn het vaakst arm

Het armoederisico verschilt per land van herkomst. Bij mensen met een niet-westerse achtergrond hebben migranten uit vluchtelingenlanden het hoogste armoederisico. Migranten uit Syrië spannen de kroon, met 54% armen. Maar ook het armoederisico voor migranten uit Eritrea (33%), Somalië (34%), Irak (26%) en Afghanistan (21%) ligt ruim boven het gemiddelde armoederisico voor niet-westerse migranten. Meestal gaat het om vluchtelingen die net in Nederland zijn. Eerder onderzoek liet zien dat statushouders uit landen als Eritrea en Syrië een zeer lage arbeidsdeelname en een zeer hoge bijstandsafhankelijkheid hebben (CBS 2017, Sterckx en Fessehazion 2018, Dagevos et al. 2018).

Van de vier grootste niet-westerse minderheidsgroepen hebben de Surinaamse Nederlanders het laagste aandeel armen (8%) en de Marokkaanse Nederlanders het hoogste aandeel (17%). Onder de Nederlanders van Antilliaans/Arubaanse afkomst en die van Turkse afkomst ligt het armoedepercentage op 13%.

Ook westerse migranten laten verschillen tussen groepen zien. De armoedepercentages van migranten uit West-Europa, de Verenigde Staten of landen als Canada, Japan en Australië liggen rond de 7% en 9%. Migranten uit Midden- en Oost-Europese landen komen vaker met armoede in aanraking. Het aandeel armen varieert van 10% à 11% onder de Poolse en Albanese migranten tot bijna 30% onder de migranten uit Bulgarije. Een verklaring voor dit laatste percentage is de geringe arbeidsdeelname van de Bulgaarse migranten: uit eerder onderzoek blijkt dat minder dan 40% betaald werk heeft. Werkende Bulgaarse migranten hebben vaak een baan in de schoonmaakbranche of de bouw. Overigens zijn er aanwijzingen dat veel Bulgaarse migranten in het informele circuit werken (Gijsbers en Lubbers 2015) of via een buitenlandse (onder)aannemer (zie Van Gaalen et al. 2018). Het hier gepresenteerde armoedepercentage - dat gebaseerd is op de inkomens zoals bekend bij de Belastingdienst - kan dus een overschatting zijn.

Voor alle migrantengroepen geldt dat het aandeel armen tussen 2011 en 2013 steeg, om daarna weer te dalen. De mensen met een Syrische achtergrond vormen hierop een uitzondering: hoewel in 2014 sprake was van een lichte daling van de armoede, liet het jaar daarop weer een stijging zien. Per saldo nam het armoedepercentage binnen deze groep sinds 2013 met 14 procentpunten toe (zie de knop ‘Download data’ onderaan de pagina). Deze recente groei van het aandeel armen onder de Syrische migranten heeft waarschijnlijk te maken met de instroom van vluchtelingen vanaf 2015. Eerder onderzoek laat zien dat de Syriërs die na 2014 naar Nederland kwamen (nog) veel minder vaak betaald werk hebben dan de Syriërs die al langer in Nederland zijn. Zij zijn bezig met andere dingen, zoals inburgering of het leren van de taal. De Syriërs die wel werken, hebben vaak een baan met een tijdelijk contract op een laag beroepsniveau (Huijnk 2018). Syriërs die na 2014 in Nederland kwamen, kampen bovendien met de nasleep van hun ervaringen tijdens de reis of in het land van herkomst: meer dan 40% van de Syrische statushouders heeft last van psychische klachten (Wijga et al. 2019).

Autochtone Nederlanders lopen minste armoederisico

Autochtone Nederlanders hebben naar verhouding een laag armoederisico: van de autochtone volwassenen is 3% arm. Toch waren dit in 2017 nog 340.000 personen. Zij maken iets meer dan de helft van de totale groep arme volwassenen uit (51%).

Kinderen uit migrantengroepen vaker arm dan volwassenen

Volwassenen uit migrantengroepen hebben vaak een relatief hoog armoederisico, maar kinderen uit die groepen hebben een nog grotere kans op armoede. Van de volwassenen met een niet-westerse migratieachtergrond is 15% arm (zie hiervoor), van de kinderen uit gezinnen met een niet-westerse achtergrond verkeert 23% in armoede.

In de groep Surinaams-Nederlandse kinderen gaat het om 10%, maar in andere groepen is het aandeel armen algauw rond 20% (Nederlandse Antillen/Aruba, Turkije en Iran) of rond 25% (Marokko). De hoogste percentages komen echter voor onder kinderen uit recente vluchtelingengroepen. Het armoedepercentage onder kinderen met een Syrische achtergrond is met 77% het hoogst, gevolgd door kinderen met een Eritrese achtergrond (64%) en een Somalische achtergrond (59%). Kinderen uit Irak (42%) en Afghanistan (35%) completeren de top vijf.

Van de migrantenkinderen uit Midden- en Oost-Europa hebben kinderen uit Bulgarije het hoogste armoedepercentage (28%). Onder de kinderen uit Polen, Roemenië en de overige nieuwe EU-lidstaten varieert het aandeel armen tussen 12% en 14%. Al deze percentages liggen ruim boven dat voor kinderen zonder migratie-achtergrond (4%).