Kwaliteit van leven (leefsituatie en tevredenheid met het leven)
Jeroen Boelhouwer en Frieke Vonk
De Nederlandse kwaliteit van leven is hoog in vergelijking met die in andere landen van Europa. De gemiddelde leefsituatie en levenstevredenheid in 2018 wijken niet af van die in 2008. Er zijn blijvende verschillen tussen groepen in de kwaliteit van leven.
Leefsituatie
De leefsituatie, een meting voor objectieve kwaliteit van leven, verbeterde tussen 2008 en 2010. Daarna trad een daling op, die weliswaar afvlakt, maar nog niet is omgebogen. De leefsituatie van ouderen is wel verbeterd, vooral doordat zij een inhaalslag maakten in het bezit van consumptiegoederen en hun woonsituatie verbeterde. De verschillen in leefsituatie tussen groepen zijn redelijk stabiel over de tijd. Wel zijn de verschillen soms behoorlijk groot, zoals naar inkomen. Ook nemen de verschillen snel toe bij opeenstapeling van achterstand of voorspoed, zoals het wel of niet hebben van werk of het wel of niet ervaren van regie over het leven.
Tevredenheid met leven
De gemiddelde tevredenheid met het leven, een subjectieve indicator voor kwaliteit van leven, was tussen 2008 en 2018 stabiel. Wel namen de verschillen toe: het aandeel mensen met een lage levenstevredenheid steeg (van 9% naar 12%) en er was een lichte stijging in het aandeel met een zeer hoge tevredenheid (van 26% naar 28%). Vooral mensen met een lagere opleiding, zonder werk of behorend tot de middeninkomens werden minder tevreden met het leven.
Regie over het leven
Regie over het leven is belangrijk voor de kwaliteit van leven; deze hangt samen met zowel subjectieve als objectieve kwaliteit van leven. Voor objectieve kwaliteit van leven zijn ook basale computervaardigheden van belang. Voor levenstevredenheid is eenzaamheid een belangrijke determinant. Mensen die sterk eenzaam zijn, zijn vaker ontevreden met het leven, wonen vaker in een buurt waar ze weinig cohesie ondervinden en ervaren vaker een geringere regie over het leven. Het verschil in levenstevredenheid tussen mensen die weinig of veel regie ervaren, is groot: rond 2 punten op een schaal van 1 tot 10.
Slechte leefsituatie en ontevreden
Er is in Nederland slechts een zeer kleine groep die weliswaar niet tevreden is met het leven, maar objectief gezien goed af is (1% van de bevolking van 18 jaar en ouder). Er is een vrij stabiele groep Nederlanders bij wie een slechte leefsituatie gepaard gaat met ontevredenheid met het leven. Deze groep is relatief klein (3% van de bevolking van 18 jaar en ouder); in absolute omvang betreft het ruim 400.000 mensen. Mensen in deze ‘gedepriveerde groep’ beschikken over weinig hulpbronnen. Zij zijn daarnaast ook pessimistisch over hun kansen en mogelijkheden en ervaren een gebrek aan regie over het leven.